Nomofobi
Akıllı telefon bağımlılığına ilişkin çalışmaların sayısı gitgide artmasına rağmen nomofobi hakkında araştırmalar hala eksik ve yetersizdir (Anshari ve ark., 2019). Nomofobi, akıllı telefonlar üzerinden özetlenen psikolojik, fizyolojik ve sosyal belirtileri içeren çok boyutlu özelliklere sahiptir (King ve ark., 2013). Nomofobi, ayrılık kaygısının dört aşamasını içerir: iletişim kuramama, bağlantı kaybı, bilgiye ulaşamama ve elinizde telefon olmamasının rahatsız ediciliği (Packham, 2015). Bununla birlikte, telefonla iletişim kuramama, telefonun yanında olmaması ya da telefonun yanında olup kullanamama kaygısı nomofobiyi oluşturan özellikler arasındadır (Bivin ve ark., 2013; Yıldırım ve Correia, 2015). Bilgisayar ve cep telefonları gibi modern cihazlar aracılığıyla iletişim üzerine yapılan bir analiz, iyi ve kötü hisleri, belirtileri ve ek araştırma gerektiren duygular da dahil olmak üzere belirli edinilmiş alışkanlıkları ortaya çıkarmıştır (King ve ark., 2010). Bu alışkanlıkların “iyi” yönlerinden bazıları elverişlilik, rahatlık ve bulunabilirlik iken, “kötü” yönlerden bazıları ise modern cihazları kullanamamanın bir sonucu olarak patolojik bağımlılık, korku ve kaygıdır.
Nomofobi Nedir?
Nomofobi, “cep telefonu, kişisel bilgisayar veya başka herhangi bir sanal iletişim cihazının bulunmamasından kaynaklanan rahatsızlık veya kaygı” olarak tanımlanan özgül bir fobidir (King ve ark., 2014). Bu fobi, bilgisayar ve cep telefonlarının teknolojik olarak daha gelişmiş ve uygulamalarda ve iletişimde birçok işe uygun hale gelmesiyle ortaya çıkmıştır. Akıllı telefonların sağladığı anlık iletişim ve doyum nedeniyle bir bozukluk olarak gelişen nomofobi, giderek zorlayıcı ve bağımlılık yapan davranışlara dönüşmektedir. Daha fazla insan telefonları üzerinden iletişim kurdukça, akıllı telefonlar arkadaşlar ve aile arasındaki birincil iletişim aracı haline gelmektedir (Tran, 2016). Miller-Ott, Kelly ve Duran (2014), cep telefonuna sahip genç nesillerin ebeveynleri ve arkadaşları ile iletişimde kalmak için bunun gerekli olduğuna inandıklarını ve onlarsız huzursuz olabileceklerini bulmuşlardır.
Nomofobi ve akıllı telefon bağımlılığı birçok ortak özelliği paylaşır. Ancak, her iki bozukluğun da paylaştığı temel özellik akıllı telefonun bir rahatlık ve yardım kaynağı olmasıdır (Harkin, 2003). Bunun temel nedeni, akıllı telefonların iletişimde merkezi hale gelmesi ve başkalarıyla iletişimde kalmak için sahip olunması gerektiğinin algılanmasıdır. Bu durum kullanıcıya telefonu davranışsal bir bağımlılık olarak tanımlanabilecek noktaya kadar zorlayıcı olarak kullanma seçeneği sunar (Tran, 2016). Nomofobi ile ilgili çeşitli araştırmalar da bu davranışı bağımlılığa atfetmektedir. Çünkü, DSM-5’te özgül fobiler, “korku veya kaygı, fobik uyarıcı olarak nitelendirilebilecek belirli durum veya nesnenin varlığıyla sınırlandırılmıştır.” şeklinde tanımlanmıştır (American Psychiatric Association, 2013). Bununla birlikte nomofobi, “cep telefonu veya kişisel bilgisayarların olmaması” şeklinde tanımlanmıştır. Literatürdeki diğer çalışmaların aksine, özgül fobiler belirli durum veya nesnenin tanıtılmasıyla karakterize edildiği için nomofobinin özgül fobi tanımına uymadığı düşünülmektedir (King ve ark., 2014; Bivin ve ark., 2013).
Hem nomofobi hem de akıllı telefon bağımlılığı bozukluğu olan bireyde iki veya daha fazla eş zamanlı bozukluk görülebilir: kaygı ve panik bozukluk, diğer fobi biçimleri (özellikle sosyal fobi bozukluğu), obsesif-kompülsif bozukluk, yeme bozukluğu, distimiden majör depresif bozukluğa kadar depresyon başlığı altındaki herhangi bir bozukluk, alkol ve madde bağımlılığının yanı sıra diğer davranışsal bağımlılık bozuklukları (telefon veya internet bağımlılığı, oyun ve kumar bağımlılığı, kompülsif alışveriş ve cinsel davranışlar gibi) ve kişilik bozuklukları (Bragazzi ve Del Punte, 2014; Clayton ve ark., 2015).
Nomofobi Belirtileri
Nomofobi, bireyin cep telefonundan mahrum kalması ve ulaşılmaz olma korkusu ya da telefonunu kullanmadığında ya da bu cihazların sağladığı kolaylıklardan yararlanamadığında yaşadığı kaygı olarak tanımlanabilir (Yıldırım ve ark., 2016). Nomofobi, modern çağın bir fobisi olarak düşünülmektedir (Argumosa-Villar ve ark., 2017). Nomofobi, diğer psikiyatrik bozukluklarla ortak belirtileri paylaşır. Nomofobinin olağan belirtileri ve işaretleri, kişinin cep telefonu yanında olmadığı durumlarda kaygı, solunum değişiklikleri, titreme, terleme, aşırı uyarılma hali (ajitasyon), yönelim bozukluğu ve kalp çarpıntısı şeklinde kendini gösterir. Gün içerisinde cep telefonuyla aşırı zaman harcamak, sabah uyanır uyanmaz cep telefonunu kontrol etmek, cep telefonunu günde 35 defadan fazla kontrol etmek ve cep telefonunu hiç kapatmamak nomofobik veya nomofobi geliştirme riski olan gençlerde sık görülen davranışlar arasında yer alır. Bununla birlikte, düşük benlik saygısı ve öz-yeterlilik, dürtüsellik ve ivedilik hissi (bir şeyleri aceleyle yapma gerekliliği) gibi çeşitli psikolojik faktörler nomofobik belirtileri öngörebilir (Bhattacharya ve ark., 2019).
Yıldırım ve Correia’ya (2015) göre çeşitli özelliklere sahip (sosyal medya, internet erişimi, anlık bildirim vb.) akıllı telefonların kullanımı nomofobinin şiddetini arttırmaktadır. Ayrıca genişleyen bu özellikler, bir kısır döngü geliştirerek akıllı telefonların kullanımı arttırmakta ve kişi akıllı telefonun bu özelliklerine erişemediğinde huzursuzluğu ve kaygısı daha yoğun hale gelmektedir.
Nomofobi ve Psikolojik Müdahaleler
Günümüzde nomofobi kavramının nispeten yeni olması nedeniyle müdahale yöntemleri oldukça sınırlıdır. Ancak, farmakolojik müdahalelerle birlikte bilişsel-davranışçı terapi gibi psikolojik müdahale yöntemleri umut verici sonuçlar vermektedir. Tranylcypromine ve Clonazepam ilaçları, nomofobi belirtilerinin ve işaretlerinin iyileştirilmesinde oldukça başarılı hale gelmektedir (King ve ark., 2014). Bilişsel davranışçı terapi, tekno-bağımlılıklarından bağımsız otonom davranışı güçlendirdiği için oldukça etkili görünmektedir. Ancak bu müdahale yöntemi, herhangi bir randomize kontrollü çalışma tarafından onaylanmamıştır. Bir başka umut verici müdahale yöntemi ise “Gerçeklik Yaklaşımı” veya “Gerçeklik Terapisi” olarak bilinmektedir. Bu psikolojik müdahale yönteminde kişinin cep telefonu kullanımı dışındaki davranışlara (bahçe işleri, resim yapma, oyun oynama vb.) odaklanması önerilir (Bhattacharya ve ark., 2019).
Benzodiazepinler ve antidepresanlar (normal dozda) gibi ilaçlar, bazen şiddetli vakalarda belirtileri kontrol altında tutmak için kullanılır. Ancak, Tranylcypromine ve Clonazepam ilaçları doğrudan nomofobi için değil, kaygı bozuklukları için formüle edilmiş olsa da nomofobi vakaları için oldukça başarılı şekilde kullanılmaktadır (King ve ark., 2014).
Kaynakça
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. Washington, D.C: American Psychiatric Association. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596
Anshari, M., Alas, Y. ve Sulaiman, E. (2019). Smartphone addictions and nomophobia among youth. Vulnerable Children and Youth Studies, 14(3), 242-247. https://doi.org/10.1080/17450128.2019.1614709
Argumosa-Villar, L., Boada-Grau, J. ve Vigil-Colet, A. (2017). Exploratory investigation of theoretical predictors of nomophobia using the Mobile Phone Involvement Questionnaire (MPIQ). Journal of Adolescence, 56, 127-135. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2017.02.003
Bhattacharya, S., Bashar, M. A., Srivastava, A. ve Singh, A. (2019). Nomophobia: No mobile phone phobia. Journal of Family Medicine and Primary Care, 8(4), 1297. https://dx.doi.org/10.4103%2Fjfmpc.jfmpc_71_19
Bivin, J. B., Mathew, P., Thulasi, P., C. ve Philip, J. (2013). Nomophobia-do we really need to worry about. Reviews of Progress, 1(1). https://doi.org/10.6084/M9.FIGSHARE.709549.V2
Bragazzi, N. L. ve Del Puente, G. (2014). A proposal for including nomophobia in the new DSM-V. Psychology Research and Behavior Management, 7, 155. https://dx.doi.org/10.2147%2FPRBM.S41386
Bragazzi, N. L. ve Del Puente, G. (2014). A proposal for including nomophobia in the new DSM-V. Psychology Research and Behavior Management, 7, 155. https://dx.doi.org/10.2147%2FPRBM.S41386
Clayton, R. B., Leshner, G. ve Almond, A. (2015). The extended iSelf: The impact of iPhone separation on cognition, emotion, and physiology. Journal of Computer-Mediated Communication, 20(2), 119-135. https://doi.org/10.1111/jcc4.12109
Harkin, J. (2003). Mobilisation: The growing public interest in mobile technology. Demos.
King, A. L. S., Valença, A. M. ve Nardi, A. E. (2010). Nomophobia: the mobile phone in panic disorder with agoraphobia: reducing phobias or worsening of dependence?. Cognitive and Behavioral Neurology, 23(1), 52-54. https://doi.org/10.1097/wnn.0b013e3181b7eabc
King, A. L. S., Valenca, A. M., Silva, A. C. O., Baczynski, T., Carvalho, M. R. ve Nardi, A. E. (2013). Nomophobia: Dependency on virtual environments or social phobia?. Computers in Human Behavior, 29(1), 140-144. https://doi.org/10.1016/j.chb.2012.07.025
King, A. L. S., Valença, A. M., Silva, A. C., Sancassiani, F., Machado, S. ve Nardi, A. E. (2014). “Nomophobia”: Impact of cell phone use interfering with symptoms and emotions of individuals with panic disorder compared with a control group. Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health: CP & EMH, 10, 28. https://dx.doi.org/10.2174%2F1745017901410010028
Miller-Ott, A. E., Kelly, L. ve Duran, R. L. (2014). Cell phone usage expectations, closeness, and relationship satisfaction between parents and their emerging adults in college. Emerging Adulthood, 2(4), 313-323. https://doi.org/10.1177%2F2167696814550195
Packham, A. (2015). Nomophobia: The four stages of smartphone separation anxiety. Alınan yer: http://www.huffingtonpost.co.uk/2015/05/14/nomophobia-smartphone-separationanxiety_n_7282008.html
Tran, D. (2016). Classifying nomophobia as smart-phone addiction disorder. UC Merced Undergraduate Research Journal, 9(1). https://doi.org/10.5070/M491033274
Yıldırım, C. ve Correia, A. P. (2015). Exploring the dimensions of nomophobia: Development and validation of a self-reported questionnaire. Computers in Human Behavior, 49, 130-137. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.02.059
Yıldırım, C., Sumuer, E., Adnan, M. ve Yıldırım, S. (2016). A growing fear: Prevalence of nomophobia among Turkish college students. Information Development, 32(5), 1322-1331. https://doi.org/10.1177%2F0266666915599025