Kariyer ve Gelecek Kaygısı
Endişeler “karışık bir ilgi ve belirsizlik halidir” (Merriam-Webster Online Dictionary, 2008). Kariyer kaygıları, yakın zamanda bir görev başarısızlığı hakkında endişe veya pişmanlık, mevcut bir görev hakkında endişe ve gelecekteki bir görevi planlamanın heyecanı veya stresini temsil eden kişinin gelecekteki kariyeri ile ilgili endişelerdir (Cairo ve ark., 1996; Savickas ve ark., 1988). Özetle, kariyer kaygıları, bir kişinin kişisel olarak önemli ve kariyer gelişimi için gerekli gördüğü şeyleri yönetme konusundaki endişeyi temsil eder. Yüksek öğrenim öğrencileri, liseden çok daha az yapılandırılmış bir eğitim deneyimine uyum sağlamak, kariyer yönleriyle ilgili sorunları izlemek ve çözmek, genç yetişkinler olarak geliştikçe eğitim ve yaşam taleplerini yönetmek zorundadır. Ayrıca, kariyerle ilgili bu görevleri aile, akran ve eğitim kurumu beklentileri bağlamında yönetmeleri gerekir (Creed ve ark., 2009).
Üniversite sırasında net bir kariyer kararı vermek, sadece lisans öğrencilerinin öz düzenleyici hedef arayışını teşvik etmekle kalmaz, aynı zamanda psikolojik sağlık ve esenliğin korunmasında da önemli bir rol oynar (Uthayakumar ve ark., 2010). Bununla birlikte, kararsız lisans öğrencileri sıklıkla süreğen kaygı bildirirler (Saka ve Gati, 2007). Zaman perspektiflerini olumsuz geçmişe yöneltirler. Bu da geleceklerini tasavvur edememelerine yol açar (Germeijs ve ark., 2006; Taber ve Blankemeyer, 2015).
Gelecek zamana bakış açısı ve kariyer kararı verme kaygıyla ilişkilidir. Kaygının kariyer kararsızlığının habercisi olduğu gösterilmiştir (Fuqua ve ark., 1988; Germeijs ve ark., 2006). Ayrıca kaygı, geleceğe yönelik olumsuz bir duygu olarak gelecek zaman perspektifi ile önemli bir bağlantıya sahip olabilir. Bu, olumsuz bilişsel ve duygusal süreçlerin olumlu olanlardan daha ağır bastığı ve korkunun umuttan daha güçlü olduğu geleceğe yönelik tutumları ifade eden “gelecek kaygısı” kavramıyla belirtilmektedir (Zaleski, 1996).
Kaygı, karmaşık ve zor bir kavramdır (Iacovou, 2011). Olumsuz duygular, endişeli ve/veya korkunç düşünceler artmış kan basıncı, terleme, titreme, baş dönmesi, gerginlik ve hızlı kalp atışı gibi fiziksel değişikliklerle ilişkilidir (Barlow, 2002). Kaygı, gerçek ve acil bir tehditten ziyade gelecekteki bir tehdidin beklentisi olması ve bu tehdit üzerinde algılanan bir kontrol eksikliği olması bakımından korkudan farklıdır (Barlow, 2002). Kaygı, iş görüşmeleri, olası iş kaybı, istihdam değerlendirmeleri ve büyük bir seçim gibi stresli yaşam olaylarına doğal bir tepkidir. Yanıt stresli durumla orantılı olduğunda buna normal kaygı denir. Bireyin tepkisi uzadığında ve algılanan bir tehdide orantısız hale geldiğinde ve başa çıkma yetersizliği öznel hale geldiğinde (yani, kendi kendini algılayan yetersizlik), nevrotik kaygı veya klinik kaygı olarak adlandırılır (Iacovou, 2011). Varoluş kaygısı, insan olmakla, yani yaşamda anlam bulma özgürlüğü ve sorumluluğuyla ilgili temel kaygıların farkına varılması ve bunlarla yüzleşmesinden kaynaklanan, kaygı, korku ve panik olarak da kendini gösteren üçüncü bir kaygı tipini temsil eder (Yalom, 1980).
Kaygının olumsuz bir duygu olarak, kariyer kararını vermeyi engellediği bulunmuştur çünkü yüksek düzeyde kaygı bilişsel kanalın daralmasına ve tehditlere karşı daha fazla duyarlılığa neden olabilir (Chapman, 2006). Endişeli insanlar belirsizlikten kaçınma eğilimindedir, böylece kararsızlığa neden olurlar (Chapman, 2006). Mesleki alanda, genel özellik kaygısının kariyer seçimine bağlılık ile negatif ilişkili olduğu ve kariyer kararsızlığı ile pozitif ilişkili olduğu bulunmuştur (Fuqua ve ark., 1988).
Her kaygı türü bireyin kariyer gelişiminde rol oynayabilir ve türleri belirtiler bakımından benzer olsa da nedenleri oldukça farklı olabilir. Örneğin, amaçladıkları ana dalda başarılı olamadıklarını keşfeden ve farklı bir ana dalda hızlı bir şekilde karar vermeleri gerektiğini keşfeden bireyler için normal kaygı mevcut olabilir (Pisarik ve ark., 2017). Fizyolojik olarak, bireyler kariyer hedeflerinin bir dereceye kadar değiştirilebileceğini fark ettikçe kaygı ile ilişkili bir savaş ya da kaç tepkisi tetiklenebilir (Lilienfeld ve Arkowitz, 2008). Yaygın bilişsel davranışçı bakış açısına göre, değişmiş bir eğitim planı hakkında düşünmek ve olayın ciddiyetini çarpıtmak, uzun süreli ve artan endişeli duygulara yol açabilir, böylece nevrotik kaygıya neden olabilir (Murguia ve Diaz, 2015). Varoluşsal bakış açısına göre, bireylerin, anlamlı bir yaşamı gerçekleştirmeleri için kendilerine uygun bir iş seçmenin getirdiği sorumluluk, uzun süreli endişeli duygulara neden olabilir (Cohen, 2003). Kaygının ortaya çıkış nedenine göre kaygıları yönetmek için farklı yaklaşımların olduğu gösterilmektedir. Bu noktada danışmanlar kaygının bağlamına göre uygun yaklaşımı benimseyebilir (Iacovou, 2011).
Kaygı, birçok üniversite öğrencisinin kariyer karar verme sürecinden uzaklaşan bir faktördür ve bu nedenle etkili kariyer danışmanlığı, kaygıyı değerlendirmeyi ve ele almayı içermelidir. Örneğin, kariyer kaygıları bağlamında kaygı, genel kaygı ile uyumlu somatik ve duygusal belirtilerin takımyıldızları olarak ortaya çıkabilir (Pisarik ve ark., 2017). Kaygı bu şekilde ortaya çıktığında araştırma, irrasyonel düşünce kalıplarını bozmak, bilişsel çarpıklıkları düzeltmek, ilerleyici gevşeme uygulamak, güdümlü imgeleme alıştırmalarına katılmak ve farkındalık pratiği yapmak gibi bilişsel davranışçı stratejilerin belirtileri azaltmada etkili olduğunu göstermiştir (Baez, 2005). Bu teknikleri uygulamak için uygun şekilde eğitilmiş danışmanlar, öğrencilere kariyer gelişim hedeflerinde etkili bir şekilde yardımcı olma ve zihinsel sağlığı artırma konusunda daha başarılı olabilirler.
Kaynaklar
Baez, T. (2005). Evidenced-Based Practice for Anxiety Disorders in College Mental Health. S. E. Cooper (Ed.), Evidence-based psychotherapy practice in college mental health içinde (s. 33–48). Haworth Press.
Barlow, D. H. (2002). Anxiety and its disorders: The nature and treatment of anxiety and panic. New York: Guilford Press. https://doi.org/10.1002/smi.941
Cairo, P. C., Kritis, K. J. ve Myers, R. M. (1996). Career assessment and the Adult Career Concerns Inventory. Journal of Career Assessment, 4(2), 189-204. https://doi.org/10.1177/106907279600400205
Chapman, J. (2006). Anxiety and defective decision making: An elaboration of the groupthink model. Management Decision, 44(10), 1391–1404. https://doi.org/10.1108/00251740610715713
Cohen, B. N. (2003). Applying existential theory and intervention to career decisionmaking. Journal of Career Development, 29(3), 195–209. https://doi.org/10.1177/089484530302900306
Creed, P. A., Fallon, T. ve Hood, M. (2009). The relationship between career adaptability, person and situation variables, and career concerns in young adults. Journal of Vocational Behavior, 74(2), 219-229. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2008.12.004
Fuqua, D. R., Newman, J. L. ve Seaworth, T. B. (1988). Relation of state and trait anxiety to different components of career indecision. Journal of Counseling Psychology, 35(2), 154–158. https://doi.org/10.1037/0022-0167.35 .2.154
Germeijs, V., Verschueren, K. ve Soenens, B. (2006). Indecisiveness and high school students' career decision-making process: Longitudinal associations and the mediational role of anxiety. Journal of Counseling Psychology, 53(4), 397–410. https://doi.org/10.1037/0022-0167.53.4.397
Iacovou, S. (2011). What is the Difference Between Existential Anxiety and so Called Neurotic Anxiety? Existential Analysis: Journal of the Society for Existential Analysis, 22(2), 356-367.
Lilienfeld, S. O. ve Arkowitz, H. (2008). Why do we panic? Scientific American Mind. Erişim adresi: http://www.scientificamerican.com/article/why-do-we-panic/
Merriam-Webster Online Dictionary (2008). Erişim adresi: http://www.merriam-webster.com/dictionary/.
Murguia, E. ve Diaz, K. (2015). The philosophical foundations of cognitive behavioral therapy: Stoicism, Buddhism, Taoism, and Existentialism. Journal of Evidence-Based Psychotherapies, 15(1), 37–50.
Pisarik, C. T., Rowell, P. C. ve Thompson, L. K. (2017). A Phenomenological Study of Career Anxiety Among College Students. The Career Development Quarterly, 65(4), 339–352. https://doi.org/10.1002/cdq.12112
Saka, N. ve Gati, I. (2007). Emotional and personality-related aspects of persistent career decision-making difficulties. Journal of Vocational Behavior, 71(3), 340–358. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2007.08.003
Savickas, M. L., Passen, A. J. ve Jarjoura, D. G. (1988). Career concern and coping as indicators of adult vocational development. Journal of Vocational Behavior, 33(1), 82–98. https://doi.org/10.1016/0001-8791(88)90035-8
Taber, B. J. ve Blankemeyer, M. S. (2015). Time perspective and vocational identity statuses of emerging adults. Career Development Quarterly, 63(2), 113–125. https://doi.org/10.1002/cdq.12008
Uthayakumar, R., Schimmack, U., Hartung, P. J. ve Rogers, J. R. (2010). Career decidedness as a predictor of subjective well-being. Journal of Vocational Behavior, 77(2), 196–204. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2010.07.002
Yalom, I. D. (1980). Existential psychotherapy. New York: Basic Books.
Zaleski, Z. (1996). Future anxiety: Concept, measurement, and preliminary research. Personality and Individual Differences, 21(2), 165–174. https://doi.org/10.1016/0191-8869(96)00070-0