Seçici Konuşmazlık (Mutizm)
Seçici konuşmazlık, popülasyonun %1-2'sini etkileyen bir kaygı bozukluğudur. Seçici konuşmazlık, konuşmada fiziksel bir engel olmamasına rağmen, çocukların gerekli zamanlarda konuşamaması olarak tanımlanmaktadır (APA, 2013). Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı-5'e (APA, 2013) göre, bu konuşamama en az 1 ay süreyle belirgin olmalı ve eğitimsel veya mesleki başarıda ya da sosyal iletişimde bozulmaya yol açmalıdır. Ayrıca, konuşulan dile yabancılığa, bir iletişim bozukluğuna veya diğer gelişimsel, öğrenme veya psikotik bozukluklara atfedilemez. Bununla birlikte, diğer durumlarda, örneğin, kendilerini rahat hissettikleri yakın aile üyeleri veya yakın arkadaşları gibi kişilere karşı oldukça normal konuşurlar. Genellikle okulda, kreşte veya anaokulunda ve tanıdık olmayan sosyal durumlarda en çok zorlanırlar. Diğer insanlarla fiziksel mesafenin olmaması da seçici konuşmazlık bozukluğu için önemli bir tetikleyici olarak bulunmuştur (Schwenck ve ark., 2021). Seçici konuşmazlık tipik olarak erken çocuklukta (2-5 yaş) başlar. Sosyal, akademik ve psikolojik alanlarda işlevsel sınırlamalara neden olabilir (Carbone ve ark., 2010). Seçici konuşmazlığın etiyolojisi şu anda bilinmemektedir. Bununla birlikte, bozukluk muhtemelen çeşitli genetik, mizaç, çevresel ve nörogelişimsel faktörlerin etkileşiminin bir sonucudur (Muris ve Ollendick, 2015). Bu faktörler arasında utangaç ve çekingen mizaç (Muris ve ark., 2016), ailede kaygı öyküsü (Chavira ve ark., 2007), iki dillilik (Elizur ve Perednik, 2003), konuşma ve dil bozuklukları (Manassis ve ark., 2007) ile düşük düzeyde sosyal beceriler (Carbone ve ark., 2010) sayılabilir. Yakın zamanda yapılan bir meta-analiz çalışmasında seçici konuşmazlık ve sosyal kaygı bozukluğunun belirtilerinde, ortalama %69'luk önemli bir ölçüde benzerlik bulunmuştur (Driessen ve ark., 2019).
Seçici konuşmazlık şikayetine sahip çocuklarda bildirilen en yaygın psikososyal problemler, özellikle sosyal kaygı bozukluğu ile görülen içselleştirme problemleridir (Cunningham ve ark., 2004). Sosyal kaygı bozukluğu, utanmanın veya olumsuz değerlendirmenin meydana gelebileceği sosyal durumlardan belirgin ve kalıcı bir korku duygusunu hissetme ile tanımlanmaktadır (APA, 2013). Fenotipik olarak hem sosyal kaygı bozukluğu hem de seçici konuşmazlık, sosyal ortamlarda korku, kaçınma ve sıkıntı ile ortaya çıkabilir. Gerçekten de seçici konuşmazlık "çocukluk çağı sosyal fobisinin kardeş ikizi" (Gensthaler ve ark., 2016) olarak anılır. Bazı araştırmacılar seçici olarak konuşamayan çocukların %90-100'ünde sosyal kaygı bozukluğunun eşlik ettiğini tahmin etmektedir (Veechio ve Kearney, 2005). Yakın tarihli bir meta-analiz çalışması, yaklaşık %75'lik bir eşlik eden rahatsızlık oranı bulmuştur (Driessen ve ark., 2019). Ayrıca, seçici konuşmazlık şikâyeti olan çocukların ailelerinde hem belirtisel hem de genetik düzeyde sosyal kaygı birikimi olduğu görülmektedir (Chavira ve ark., 2007). Bazı teorik çalışmalar, seçici mutizmi, konuşmamanın çocuğun sosyal durumlarda yoğun korku ile başa çıkmasına yardımcı olmak için kaçınma mekanizması olduğu sosyal kaygı bozukluğunun daha aşırı bir çeşidi olarak tanımlamışlardır (Kristensen, 2000). Bu iddiaya rağmen, nispeten küçük örneklem büyüklüklerini kullanan sadece sınırlı çalışma bu hipotezi ampirik olarak test etmiştir. Sonuçlarında ise gözlemcilerin ve klinisyenlerin seçici konuşmazlık şikayetine sahip çocukları, sosyal kaygı bozukluğu şikâyeti olan çocuklara göre daha endişeli ve sosyal olarak daha az etkili olduğu bulunmuştur. Ancak benlik veya ebeveynlik açısından herhangi bir farklılık olmadığı bulunmuştur (Yeganeh ve ark., 2003). Yakın tarihli bir çalışma, iki grup sosyal durumu kaygı uyandırmaları bakımından eşit olarak değerlendirmişlerdir. Ancak seçici konuşmazlık şikâyeti olan çocuklar, yüksek sosyal kaygı düzeyleri olan çocuklara göre konuşma gerektiren sosyal durumları daha fazla kaygı verici bulmuşlardır (Schwenck ve ark., 2019).
Seçici konuşmazlığın ortalama başlangıç yaşı 2 ile 5 yaş arasındadır. Ancak bozukluk genellikle çocuklar okula başlayana kadar fark edilmez (Ford ve ark., 1998). Seçici konuşmazlık şikayetine sahip olan çocuklar üzerinde yapılan takip çalışmaları, katılımcıların %42-61'inin yetişkin olarak iletişim sorunları yaşamaya devam ettiğini bulmuştur (Remschmidt ve ark., 2001). Ayrıca, seçici mutizm öyküsü olan yetişkinlerin, herhangi bir rahatsızlık öyküsüne sahip olmayan bireyler ile karşılaştırıldığında, sosyal kaygı bozukluğu, fobik bozukluklar ve yeme bozuklukları gibi psikiyatrik bozukluk oranlarının daha yüksek olduğu bildirilmektedir (Steinhausen ve ark., 2006).
Ebeveyn psikopatolojisi ile seçici konuşmazlık arasındaki ilişki direkt anne-babayı beraber alacak şekilde tek bir bağlamda değerlendirilmemiştir. İki çalışma, baba psikopatolojisi ile seçici konuşmazlık arasında ilişki bulmuştur. Ancak anne psikopatolojisi için bulamamıştır (Chavira ve ark., 2007). Yakın zamanda yapılan başka bir araştırma ise, seçici konuşmazlık şikâyeti olan çocukların annelerinin daha obsesif-kompulsif özelliklere sahip olduğunu bulmuştur. Babalarının yaygın kaygı bozukluğu şikayeti olan çocukların ebeveynlerine göre ise anneleri obsesif-kompulsif şikayeti olan çocuklar daha fazla fobik kaygı belirtileri sergilemiştir (Capozzi ve ark., 2018). Seçici konuşmazlık rahatsızlığı olan çocukların ebeveynleri arasında daha yüksek oranda maternal şizoid ve şizotipal özellikler görülmüştür. Ayrıca artan ebeveyn kaygısı ve sosyal kaygı bulguları da görülen diğer özellikler arasındadır (Kristensen ve Torgersen, 2001). Çocuğun doğum anındaki ebeveyn yaşı, bir dizi çocuk ve ergen psikiyatrik bozukluğu ile ilişkilendirilmiştir (Steinhausen ve ark., 2013). McGrath ve arkadaşları (2014) hem düşük anne yaşı hem de ileri baba yaşı ile seçici konuşmazlık içeren çocukluktaki davranışsal ve duygusal bozukluklar arasında bir ilişki bulmuşlardır. Bugüne kadar, daha önce ebeveyn yaşı ile seçici konuşmazlık arasındaki ilişkiyi inceleyen herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bozukluğun göçmen kökenli ailelerde (Elizur ve Perednik, 2003) ve düşük sosyoekonomik statüye sahip ailelerde biraz daha yaygın olduğu bildirilmiştir (Steinhausen ve Juzi, 1996). Bununla birlikte, seçici konuşmazlık tüm sosyal tabakalarda gözlenmiştir (Kristensen, 2000). Evlilik çatışmasının seçici konuşmazlık için bir risk faktörü olduğu gösterilmiştir, ancak konuyla ilgili çalışmalar sınırlıdır (Elizur ve Perednik, 2003). Ayrıca şehir yaşamının seçici konuşmazlık riskini artırıp artırmadığı büyük ölçüde bilinmemektedir, fakat birçok ruhsal bozukluk için, şizofreni, kaygı ve madde kullanım bozuklukları gibi bir risk faktörü olduğu gösterilmiştir (Helenius ve ark., 2012).
Okul öncesi çağındaki çocuklarda ilaçla ilişkili riskler nedeniyle Manassis ve arkadaşları (2007) seçici mutizm için ilk müdahale seçeneği olarak psikolojik müdahaleler önermiştir. Seçici konuşmazlık için üç geniş psikolojik müdahale kategorisi davranışsal, psikodinamik ve sistem yaklaşımlarıdır (Zakszeski ve DuPaul, 2017). 2000'den 2015'e kadar Zakszeski ve DuPaul (2017) tarafından yapılan seçici konuşmazlık müdahalesi çalışmalarının sistematik bir incelemesi, seçici konuşmazlık en yaygın yaklaşım olarak birleşik davranışsal sistemler yaklaşımını tanımladı. Davranışsal yaklaşımlar, seçici konuşmazlık, konuşma ile ilgili kaygıyı azaltmaya hizmet eden öğrenilmiş bir duygu düzenleme stratejisi olarak tanımlanır. Müdahale, şekillendirme, beklenmedik durum yönetimi, korkulan uyaranlara kademeli olarak maruz kalma ve bilişsel yeniden yapılandırma gibi konuşmaya bağlı kaygıyı azaltmayı ve konuşmayı teşvik etmeyi amaçlayan davranışsal ve bilişsel davranışçı teknikleri içerir. Psikodinamik yaklaşımlar, seçici mutizmi çözülmemiş intrapsişik çatışmanın bir ifadesi olarak tanımlanmaktadır. Sanat ve oyun terapisi, çocukların duygularını tanımlamalarına ve ifade etmelerine yardımcı olmak için kullanılan başlıca tekniklerdir. Sistem müdahaleleri, çocuğun konuşmazlığını koruyan hatalı ilişkileri belirlemeye ve hedeflemeye odaklanır. Müdahale psikoeğitim, beceri eğitimi ve ebeveynler, öğretmenler ile sağlık profesyonelleri arasındaki iş birliğini içerir (Steains ve ark., 2021).
Seçici Konuşmazlık ile İlgili Öneri Kitap/Film/Belgesel İncelemeleri
KAYNAKÇA
American Psychiatric Association (2013) Diagnostic and statistical manual of mental disorders, (5. Bsm). American Psychiatric Association, Washington, DC
Carbone, D., Schmidt, L., Cunningham, C. E., McHolm, A., Edison, S., St. Pierre, J. ve Boyle, M. (2010). Behavioral and socio-emotional functioning in children with selective mutism: A comparison with anxious and typically developing children across multiple informants. Journal of Abnormal Child Psychology, 38, 1057–1067. https://doi.org/10.1007/s10802-010-9425-y
Chavira, D. A., Shipon-Blum, E., Hitchcock, C., Cohan, S. L. ve Stein, M. B. (2007). Selective mutism and social anxiety disorder: All in the family? Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 46, 1460-1472. https://doi.org/10.1097/chi.013e318149366
Capozzi, F., Manti, F., Di Trani, M., Romani, M., Vigliante, M. ve Sogos, C. (2018). Children’s and parent’s psychological profiles in selective mutism and generalized anxiety disorder: a clinical study. European child & adolescent psychiatry, 27(6), 775-783. https://doi.org/10.1007/s00787-017-1075-y
Cunningham, C. E., McHolm, A., Boyle, M. H. ve Patel, S. (2004). Behavioral and emotional adjustment, family functioning, academic performance, and social relationships in children with selective mutism. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(8), 1363-1372. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2004.00843.x.
Driessen, J., Blom, J. D., Muris, P., Blashfield, R. K. ve Molendijk, M. L. (2019). Anxiety in children with selective mutism: A meta-analysis. Child Psychiatry & Human Development, 51, 330–341. https://doi.org/10.1007/s10578-019-00933-1
Elizur, Y. ve Perednik, R. (2003). Prevalence and description of selective mutism in immigrant and native families: A controlled study. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 42, 1451–1459. https://doi.org/10.1097/00004583-200312000-00012
Ford, M., Sladeczek, I., Carlson, J. ve Kratochwill, T. (1998). Selective mutism: Phenomenological characteristics. School Psychology Quarterly, 13, 192–227. https://doi.org/10.1037/h0088982
Gensthaler, A., Maichrowitz, V., Kaess, M., Ligges, M., Freitag, C. M. ve Schwenck, C. (2016). Selective mutism: The fraternal twin of childhood social phobia. Psychopathology, 49(2), 95-107. https://doi.org/10.1159/000444882
Helenius, D., Munk-Jørgensen, P. ve Steinhausen, H. C. (2012). Family load estimates of schizophrenia and associated risk factors in a nation-wide population study of former child and adolescent patients up to forty years of age. Schizophrenia research, 139(1-3), 183-188. https://doi.org/10.1016/j.schres.2012.05.014
Kristensen, H. (2000). Selective mutism and comorbidity with developmental disorder/delay, anxiety disorder, and elimination disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 39(2), 249-256. https://doi.org/10.1097/00004583-200002000-00026
Kristensen, H.ve Torgersen, S. (2001). MCMI-II personality traits and symptom traits in parents of children with selective mutism: A case-control study. Journal of Abnormal Psychology, 110(4), 648. https://doi.org/10.1037//0021-843X.110.4.648
Manassis, K., Tannock, R., Garland, J., Minde, K., McInnes, A. ve Clark, S. (2007). The sounds of silence: Language, cognition, and anxiety in selective mutism. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 46, 1187–1195. https://doi.org/10.1097/CHI.0b013e318076b7
McGrath, J. J., Petersen, L., Agerbo, E., Mors, O., Mortensen, P. B. ve Pedersen, C. B. (2014). A comprehensive assessment of parental age and psychiatric disorders. Journal of American Academy of Psychiatry, 71(3), 301–9. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2013.4081
Muris, P., Hendriks, E. ve Bot, S. (2016). Children of few words: Relations among selective mutism, behavioral inhibition, and (social) anxiety symptoms in 3- to 6-year-olds. Child Psychiatry and Human Development, 47, 94–101. https://doi.org/10.1007/s10578-015-0547-x
Muris, P. ve Ollendick, T. H. (2015). Children who are anxious in silence: A review on selective mutism, the new anxiety disorder in DSM-5. Clinical Child and Family Psychology Review, 18, 151–169. https://doi.org/10.1007/s10567-015-0181-y
Remschmidt, H., Poller, M., Herpertz-Dahlmann, B., Hennighausen, K. ve Gutenbrunner, C. (2001). A follow-up study of 45 patients with elective mutism. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 251, 284–296. https://doi.org/10.1007/PL00007547
Steains, S. Y., Malouff, J. M. ve Schutte, N. S. (2021). Efficacy of psychological interventions for selective mutism in children: A meta‐analysis of randomized controlled trials. Child: Care, Health and Development, 47(6), 771-781. https://doi.org/10.1111/cch.12895
Steinhausen, H. C., Bisgaard, C., Munk-Jørgensen, P. ve Helenius, D. (2013). Family aggregation and risk factors of obsessive-compulsive disorders in a nationwide three-generation study. Depress Anxiety, 30(12), 1177–1184. https://doi.org/10.1002/da.22163
Steinhausen, H. C. ve Juzi, C. (1996). Elective mutism: An analysis of 100 cases. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 35(5), 606-614. https://doi.org/10.1097/00004583-199605000-00015
Steinhausen, H. C., Wachter, M., Laimböck, K. ve Winkler Metzke, C. W. (2006). A long-term outcome study of selective mutism in childhood. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47, 751–756. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2005.01560.x
Schwenck, C., Gensthaler, A. ve Vogel, F. (2019). Anxiety levels in children with selective mutism and social anxiety disorder. Current Psychology: A Journal for Diverse Perspectives on Diverse Psychological Issues. Advance online publication. https://doi.org/10.1007/s12144-019-00546-w
Schwenck, C., Gensthaler, A., Vogel, F., Pfeffermann, A., Laerum, S. ve Stahl, J. (2021). Characteristics of person, place, and activity that trigger failure to speak in children with selective mutism. European Child & Adolescent Psychiatry. Advance online publication. https://doi.org/10.1007/s00787-021-01777-8
Veechio, J. L. ve Kearney, C. A. (2005). Selective Mutism in Children: Comparison to Youths With and Without Anxiety Disorders. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 27(1), 31–37. https://doi.org/10.1007/s10862-005-3263-1
Yeganeh, R., Beidel, D. C., Turner, S. M., Pina, A. A. ve Silverman, W. K. (2003). Clinical distinctions between selective mutism and social phobia: an investigation of childhood psychopathology. Journal of America Academy Child Adolescent Psychiatry, 42(9), 1069–1075. https://doi.org/10.1097/01.CHI.0000070262.24125.23
Zakszeski, B. N. ve DuPaul, G. J. (2017). Reinforce, shape, expose, and fade: A review of treatments for selective mutism (2005–2015). School Mental Health, 9, 1–15. https://doi.org/10.1007/s12310-016-9198-8