SINAV KAYGISI
Kaygı, insanların günlük yaşamlarında sıklıkla karşılaştıkları bir olgudur. Tehdit edici belirsiz bir olayın gergin, sarsıcı beklentisi olarak tanımlanabilir; huzursuz bir gerilim duygusudur (Rachman, 2004). Bir fenomen olarak sınav kaygısı 1950'lerden beri büyük ilgi görmüştür. Özellikle performans ve test sonuçlarına yansıyan, öğrencilerin yetenekleri konusunda kendilerini güvende hissetmedikleri bir duruma atıfta bulunan yaygın bir eğitim sorunu olarak kabul edilir (Trifoni ve Shahini, 2011). Sınav kaygısı, duruma özgü bir özellik olarak, yani özellikle testler ve performansla ilgili durumlar karşısında artan kaygı ile tepki verme eğilimi olarak kavramsallaştırılabilir (Hodapp ve ark., 1995).
Sınav kaygısının öğrencilerin performansını nasıl etkilediğini anlamak için Liebert ve Morris'in (1967) çalışmasını dikkate almak gerekir. Yapılan araştırmanın sonuçları, sınav kaygısının iki ana bileşenden oluştuğunu göstermiştir. İlk bileşen, sinirlilik, terleme, sürekli saate bakma, kalem bantlama vb. gibi test durumlarına verilen fiziksel tepkilerle ilgili olan duygusallıktır. İkinci faktör ise sınav kaygısının psikolojik veya bilişsel yönünü oluşturan endişedir. “Endişe, öncelikle başarısızlığın sonuçlarıyla ilgili bilişsel kaygı(lar) ile ilgilidir” (Liebert ve Morris, 1967).
Sınav Kaygısına Yol Açan Faktörler
Sınav kaygısının çeşitli bilişsel, algısal, duygusal, fizyolojik, sosyal ve ailesel faktörlerle ilişkili olduğuna dair önemli kanıtlar vardır. Sınav kaygısında birincil öneme sahip olan, kişinin durumu ve kendilik hakkındaki bilişsel değerlendirmesidir (Folkman ve Lazarus, 1985; Hodge ve ark., 1994; Sarason, 1980). Bilişsel-dikkat süreçleri ve performans sınav kaygısında önemli bir rol oynamasına rağmen, bunlar sadece bilişsel bileşenlerdir. Sınav kaygısının, hem performans beklentisiyle (Liebert ve Morris, 1967) hem de sınav performansıyla olumsuz ilişkili olan fizyolojik ve duyuşsal süreçleri içeren duygusal bir bileşeni de vardır (Deffenbacher, 1980; Doctor ve Altman, 1969; Morris ve Liebert, 1969).
Sınav kaygısı, ebeveyn baskıları ve başarı beklentileri gibi aile faktörleri açısından değerlendirilebilir. Ebeveyn mükemmeliyetçiliği olarak adlandırılan bu aile değişkenleri (Frost ve ark., 1990) sınav kaygısının gelişiminde rol oynayabilir. Aynı zamanda yetersiz dinlenme, yetersiz fiziksel aktivite, yetersiz beslenme ve zaman yönetimi eksikliği gibi yaşam tarzları ile ilgili sorunlar, birçok yazar tarafından belirtildiği gibi sınav kaygısına yol açan faktörler olarak bulunmuştur (Acharya, 2003; Parkerson ve ark., 1990). Stratejik çalışma eksikliği, yani tutarsız içerik kapsamı ve sınavlardan önceki bütün gece çalışma yoluyla etkisiz çalışma stili, çalışılan ders materyalinin gözden geçirilmesini içeren verimsiz çalışma da sınavla ilgili kaygıya yol açan önemli faktörler arasındadır (Sansgiry ve ark., 2006). Sınav kaygısına önemli ölçüde katkıda bulunan psikolojik faktörler ise sınavlar hakkında olumsuz ve mantıksız düşünme, sınav sonuçları ve sınav durumu üzerinde kontrol sahibi olamama duygularıdır (Alexender ve Haldane, 1979; Miller ve Surtees, 1991).
Sınav kaygısı ile ilgili alan yazın, öğrencilerin sınavlara tepkilerini etkileyen faktörlerin bazılarının sınav geçerliliği, zaman sınırı, sınav teknikleri, sınav biçimi, uzunluğu, sınav ortamı ve sınav yönergelerinin açıklığı ile ilgili olduğunu göstermektedir (Young, 1999). Sınav kaygısını artıran ve performansı etkileyen bir diğer faktör ise süre sınırıdır. Ohata'ya (2005) göre, öğrencilerin fikirlerini kısa bir süre içinde organize etmeleri gerektiğini düşünmeleri baskı hissettirir. Öğrencilerin performansını olumsuz etkileyen bir diğer faktör de uygun olmayan test tekniğidir (Young, 1991).
Sınav Kaygısını Azaltmaya Yönelik Öneriler
Trifoni ve Shahini’nin (2011) araştırmasından elde edilen bulgulara dayalı olarak bazı öneriler sunulabilir:
- İlk olarak öğretmenler test geçerliliğinin farkında olmalı ve dersin içeriğini testlere yansıtmalıdır.
- Alcala (2002) öğretmenlerin öğrencileri sınav formatına, derecelendirme sisteminin türüne alıştırması gerektiğini önerdiği için, öğretmenler uygulamadan önce sınavda yer alan içerik, test teknikleri, madde sayısı hakkında öğrencileri bilgilendirmelidir.
- Düşük stresli bir ortam oluşturulmalıdır. Böylece öğrencilerin sınav kaygısıyla dikkatlerinin dağılmasından ziyade sınava konsantre olmaları sağlanmış olur.
- Öğretmenler öğrencilerin kaygılarının farkında olmalı ve olumlu, etkili bir iklimi sürdürürken yüksek düzeyde kaygı uyandırmadan öğrencileri değerlendirmenin yollarını bulmalıdır.
- Sınav ortamında öğrencilere yorumlarını ifade etme imkanı verilmelidir.
Sınav Kaygısıyla Başa Çıkma
Sınav durumlarıyla başa çıkma, sınav kaygısı araştırmalarında önemli bir konudur. Başa çıkma davranışları, öğrencilerin test durumlarındaki stres ve kaygı deneyimiyle başa çıkmalarına yardımcı olur ve strese neden olan koşulları ortadan kaldırabilir veya değiştirebilir. Böylece olumsuz duyguları uzak tutabilir ve seçilen başa çıkma stratejisine bağlı olarak adaptasyon sonuçlarını ve olumlu sonuçları teşvik edebilir (Lazarus ve Folkman, 1984; Zeidner, 1998). Sonuç olarak, çok sayıda çalışma sınav kaygısı ile başa çıkma arasındaki ilişkiyi araştırmıştır (Zeidner, 1995). Genel olarak, bulgular, yüksek düzeyde sınav kaygısının ağırlıklı olarak duygu odaklı başa çıkma ve kaçınmayla başa çıkma ile ilişkili olduğunu göstermektedir.
Sınav Kaygısında Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel davranışçı terapide sınav kaygısına yönelik yapılabilecek müdahaleler derin nefes alma gibi gevşeme egzersizleridir. Buna ek olarak bilişsel yeniden yapılandırmayla bilişsel çarpıtmalar tanımlanır. Sokratik sorgulama teknikleriyle bu düşüncelerin değiştirilmesi amaçlanır (Akinsola ve Nwajei, 2013).
Sınav Kaygısı Hakkında Kitap/Film/Belgesel Önerileri
Kaynaklar
Acharya S. (2003). Factors affecting stress among Indian dental students. Journal of Dental Education, 67(10), 1140-1148. https://doi.org/ 10.1002/j.0022-0337.2003.67.10.tb03707.x
Akinsola, E. F. ve Nwajei, A. D. (2013). Test anxiety, depression and academic performance: assessment and management using relaxation and cognitive restructuring techniques. Psychology, 4(6), 18-24. https://doi.org/10.4236/psych.2013.46A1003
Alcala, F. R. (2002). Making oral tests more human and less anxiety generating. Humanising Language Teaching, 4(4), 1-3.
Alexender, D. A. ve Haldane, J. D. (1979). Medical education: a student perspective. Medical Education, 13(5), 336-341. https://doi.org/ 10.1111/j.1365-2923.1979.tb01523.x
Deffenbacher, J. L. (1980). Worry and emotionality in test anxiety. I. G. Sarason (Ed.) Test anxiety: Theory, research, and applications (s. 111–128)içinde. Hillsdale, New Jersey: Erlbaum.
Doctor, R. M. ve Altman, F. (1969). Worry and emotionality as components of test anxiety: Replication and further data. Psychological Reports, 24(2), 563–568. https://doi.org/10.2466/pr0.1969.24.2.563
Folkman, S. ve Lazarus, R. S. (1985). If it changes it must be a process: Study of emotion and coping during three stages of a college examination. Journal of Personality and Social Psychology, 48(1), 150–170. https://doi.org/10.1037/0022-3514.48.1.150
Frost, R. O., Marten, P., Lahart, C. ve Rosenblate, R. (1990). The dimensions of perfectionism. Cognitive Therapy and Research, 14(5), 449–468. https://doi.org/10.1007/BF01172967
Hodapp, V., Glanzmann, P.G. ve Laux, L. (1995). Theory and measurement of test anxiety as a situationspecific trait. C. D. Spielberger ve P. R. Vagg (Ed.), Test anxiety: Theory, assessment, and treatment (s. 47-58) içinde. Washington, DC: Taylor and Francis. https://doi.org/10.4236/psych.2013.46A1003
Hodge, G. M., Jupp, J. J. ve Taylor, A. J. (1994). Work stress, distress and burnout in music and mathematics teachers. British Journal of Educational Psychology, 64(1), 65–76. https://doi.org/10.1111/j.2044-8279.1994.tb01085.x
Lazarus, R. S. ve Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. Springer Publishing Company.
Liebert, R. ve Morris, L. (1967). Cognitive and emotional components of test anxiety: A distinction and some initial data. Psychological Reports, 20(3), 975-978. https://doi.org/10.2466/pr0.1967.20.3.975
Miller, P. M. ve Surtees, P. G. (1991). Psychological symptoms and their course in first year medical students as assessed by Interval General Health Questionnaire (I-GHQ). The British Journal of Psychiatr: The Journal of Mental Science, 159, 199-207. https://doi.org/10.1192/bjp.159.2.199
Morris, L. W. ve Liebert, R. M. (1969). Effects of anxiety on timed and untimed intelligence tests: Another look. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 33(2), 240–244. https://doi.org/10.1037/h0027164
Ohata, K. (2005). Potential sources of anxiety for Japanese learners of English: Preliminary case interviews with five Japanese college students in the US. TESL-EJ, 9(3), 1-21.
Parkerson, G., Broadhead W. E. ve Tse, C. K. (1990). The health status and life satisfaction of first- year medical students. Academic Medicine: Journal of the Association of American Medical Colleges, 65(9), 586-588. https://doi.org/10.1097/00001888-199009000-00009
Rachman, S. (2004). Anxiety (2. Bs.) New York: Psychology Press.
Sansgiry, S. S., Bhosle, M. ve Sail, K. (2006). Factors that affect academic performance among pharmacy students. American Journal of Pharmaceutical Education, 70(5), 104-116. https://doi.org/10.5688/aj7005104
Sarason, I. G. (1980). Introduction to the Study of Test Anxiety. I. G. Sarason (Ed.), Test Anxiety: Theory, Research, and Applications içinde. (s. 3-14). NJ: Lawrence Erlbaum Associates. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-2504-6_16
Trifoni, A. ve Shahini, M. (2011). How does exam anxiety affect the performance of university students? Mediterranean Journal of Social Sciences, 2(2), 93-100.
Young, D. J. (1991). Creating a low-anxiety classroom environment: What does language anxiety research suggest? The Modern Language Journal, 75(4), 426-437. https://doi.org/10.1111/j.1540-4781.1991.tb05378.x
Young, D. J. (1999). Affect in foreign language and second language learning. Boston: McGraw-Hill.
Zeidner, M. (1995). Adaptive coping with test situations: A review of the literature. Educational Psychologist, 30(3), 123-133. https://doi.org/10.1207/s15326984ep3003_3
Zeidner, M. (1998). Test anxiety: The state of the art. New York: Springer https://doi.org/10.1007/b109548