Tuvalet Eğitimi

Tuvalet Eğitimi

Tuvaleti kullanmayı öğrenmek kritik bir yaşam becerisidir (Francis ve ark., 2017). Tuvalet eğitiminin çocuk gelişiminde önemli bir yeri vardır. Çocuk, bağımsızlık düzeyini arttırmak için dev bir adım olan tuvalet eğitimi sürecinde yeni beceriler keşfeder ve geliştirir. Çocuk hazır olma işaretleri gösterdiğinde, tuvalet eğitimi için çocuğu harekete geçmeye teşvik etmek, uygun yöntemleri öğretmek, yönlendirmek ve göstermek ebeveynler ile eğitimcilere kalmıştır. Ancak yeni yaşam becerileri edinme her çocukta farklılık gösterir. Bugüne kadar tuvalet eğitiminin uygun anı veya yöntemi hakkında bir fikir birliği yoktur (Barone ve ark., 2009). Tuvalet eğitimi, anatomik, fizyolojik ve davranışsal koşullardan etkilenebilen karmaşık bir süreci temsil eder. Genellikle çocuklar, ebeveynler ve doktorlar için bu eğitim büyük bir zorluğu yanında getirmektedir (Stadtler ve ark., 1999). Bir çocuk idrar ve dışkı çıkarma ihtiyacının farkında olduğunda, ebeveynler veya bakıcılar tarafından hatırlanmadan ya da hazırlanmadan eylemi başlattığında tam eğitimli kabul edilir (Mota ve Barros, 2008). Annenin yaşı, ebeveyn eğitim düzeyi, annenin çalışma durumu, tek ebeveynlik, ailenin sosyoekonomik durumu, ırk, cinsiyet ve erken doğum gibi çeşitli faktörler tuvalet eğitim sürecini etkileyebilir. Geç başlangıçlı tuvalet eğitimi, daha ileri yaşta anne (Joinson ve ark., 2009), daha yüksek düzey eğitim seviyesine sahip anne, çalışan anne (Murillo ve ark., 2021), bekar anne (Schum ve ark., 2001) ve daha yüksek sosyoekonomik statüye sahip ailelerle (Mota ve ark., 2010) ilişkilendirilmektedir. Erken doğan çocuklar, normal kabul edilen zamanda doğan çocuklara göre tuvalet eğitimine daha geç başlamakta ve tamamlamaktadırlar (Murillo ve ark., 2021). Beyaz tenli ebeveynler, Afrikalı-Amerikalı ebeveynlere ve diğer etnik kökenlere göre önemli ölçüde daha geç yaşta tuvalet eğitimine başlamaktadır (Schum ve ark., 2001). Cinsiyetle ilgili olarak, birkaç çalışma, kızların neredeyse tüm tuvalet eğitimi becerilerini erkeklerden önce elde ettiğini (Mota ve ark., 2010), ve onlardan daha erken tamamladığını belirtmektedir.Kızlar fiziksel olarak erkeklere göre daha olgun ve daha gelişmiş dil becerilerine sahiplerdir. Bu durum da tuvalet eğitim sürecini kolaylaştırmaktadır (Schum ve ark., 2002). Erkeklerin idrara çıkma için farklı duruşlar benimsemeyi öğrenme gibi ek bir engeli de bulunmaktadır (Klassen ve ark., 2006). Bununla birlikte, diğer araştırmacılar, tuvalet eğitim sürecinin yaşı ile ilgili olarak hiçbir cinsiyet farklılığı bulamamışlardır (Murillo ve ark., 2021). Son 50 yılda, normal nöropsikomotor gelişimi olan çocukların tuvalet eğitimine başladığı ve tuvalet eğitimini tamamladığı yaş ortalaması sırasıyla 18'den 24-36 aya ve 24’ten 36-39 aya yükselmiştir (Colaco ve ark., 2013). Bu geç başlama, esas olarak tek kullanımlık çocuk bezlerinin ve çalışan ebeveynlerin durumlarıyla ilgili olabilmektedir. Tuvalet eğitimi fizyolojik sürecinin süresi 6 ile 12 ay arasında değişebilmektedir (Van-Nunen ve ark., 2015). Bununla birlikte, bazı Asya ve Afrika ülkelerinde, bebeklerin iki ila üç haftalıkken eğitime başlatılıp 12 ay civarında tamamlatılabilen çok erken bir eğitim yaygındır (Kiddoo, 2012).

Çeşitli tuvalet eğitim yöntemleri iki yaklaşımda gruplandırılmıştır: Çocuk odaklı ve yapılandırılmış davranışsal yaklaşımlar (Baird ve ark., 2019). 1962'de tanıtılan Brazelton çocuk odaklı yaklaşım (Brazelton, 1962), tuvalet eğitim sürecinin ancak çocukların kendilerini fizyolojik ve davranışsal olarak eğitime hazır olduklarında (hazırlık işaretleri) başlaması gerektiğini vurgular (Stadtler ve ark., 1999). Bu hazırlık çocuğun nöropsikomotor gelişiminin üç değişken ayağını içerir (Kiddoo, 2012):

• Fizyolojik olgunlaşma (oturma, yürüme, giyinme ve 2 saatten fazla kuru kalma yeteneği)
• Dış geribildirim (yani, talimatı anlaması ve yanıt vermesi)
• Zihinsel gelişim, benlik saygısı ve motivasyon (Taklit etme, özdeşleşme arzusu ve bağımsızlık).

Brazelton çocuk odaklı yaklaşımında (1962) kullanılan ekipman, hazır olma işaretlerinin değerlendirilmesine yardımcı olan bir cihaz olarak kabul edilen lazımlıktır. Ebeveynler bunu çocuğun kişisel nesnesi olarak sunmalıdır. Lazımlık, çocuğun ilgisini çekmesi için renklendirilebilir ve yararlı bir alana yerleştirilebilir. Çocuğa gözlemlemesi, dokunması ve ona aşina olması için zaman verilmelidir. Ayrıca lazımlık kullanımından önce teşvik edilmelidirler. Ebeveynler çocuğa bundan yararlanma fırsatı vermelidir ancak çocuğu onu kullanmaya veya üzerinde kalmaya zorlamamalıdır. Çocuk lazımlık sandalyesini kullanmaya ilgi göstermeye başladığında, ebeveynler oluşabilecek ilk rahatsızlıktan kaçınmak için çocuğun tamamen giyinik olarak oturmasına izin vermelidir. Çocuğun yöntemi tanıyabilmesine ve anlamasına yardımcı olmak için ebeveynler örneğin kirli bebek bezlerinin içeriğini üzerine koyarak lazımlığı kullanma nedenlerini çocuğa gösterebilirler. Tuvalete geçiş, çocuk güvende olduğunda ve lazımlığı kullanmak için eğitildiğinde başlayacaktır. Bu yaklaşımda ceza gibi olumsuz pekiştireçler (destekler) yoktur sadece övgü ve ikramlarla olumlu pekiştirme yapılabilir (Choby ve George, 2008).

Diğer bir yöntem ise 1973'te Azrin ve Foxx tarafından geliştirilmiştir. Koşullandırma ve taklit ilkelerine dayalı özel eğitim elde etmek için yoğun, yapılandırılmış ve ebeveyn odaklı bir yöntem olan ‘Bir günde Tuvalet Eğitimi’ sürecidir. Bu yaklaşımın bileşen becerileri, kuruluk dönemleriyle birlikte fizyolojik hazırlık ve tuvalet eğitimi ile ilgili görevleri yerine getirmek çocuktan beklenilen birtakım beceriler vardır. Bunlar, fiziksel yetenek, talimatları anlama ve takip etme yeteneği ile temsil edilen psikolojik hazırlığı içerir (Foxx ve Azrin, 1973).

Normal nöropsikomotor gelişimi olan çocuklarda ana hazırlık belirtileri aşağıdaki gibidir (Carvalho-Mrad ve ark., 2021):

• Özerk olmaya çalışır. 
•  Görevleri yardım almadan tamamlar.
•  Yeni becerilerden gurur duyar.
• Ne istediğini belirtebilir.
• Küçük nesneleri toplayabilir.
• Yardımsız yürüyebilir.
• Sabit ve yardımsız oturabilir.
• Bağımsızlığını gösterebilir ve “hayır” kelimesini kullanabilir.
• Basit talimatları takip edebilir.
• Giysileri yukarı ve aşağı çekebilir.
• Tuvalet eğitimine atıfta bulunan basit bir kelime dağarcığına sahiptir.
• İdrar yapma veya idrar yapma ihtiyacını belirten kelimeler, yüz ifadeleri veya hareketler kullanır.
• Ebeveyni banyoya kadar takip eder ve tuvalete ilgi duyduğunu ifade eder.
• Mesane hislerinin farkındalığı ve işeme ihtiyacı hissine sahiptir.
• Her seferinde iki saat kuru kalır veya uykusundan sonra kuru kalır.
• Düzenli ve öngörülebilir bağırsak hareketlerine sahiptir.
• Kirli bebek bezlerini rapor eder ve temiz bir bebek bezi ister.
• Lazımlık kullanmayı ister.
• Lazımlık veya tuvalet üzerinde 3 ila 5 dakika durabilir.
• Temiz olmak ister ve ıslak veya kirli çocuk bezleri yüzünden sıkıntı duyar.
• İç çamaşırı giymek ister.

 Bu yaklaşımda tuvalet eğitimi, herhangi bir dikkati dağıtmadan ve gerekli eğitim materyalleriyle (araba koltuğu, çocuk kıyafetleri, çocuğun ıslak bez kullanabileceğini belirlediği oyuncak bebekler) donatılmış bir eğitim alanında gerçekleştirilir. Çocuğun idrar yapıyormuş gibi hissetmesini sağlayacak kadar sıvı alımını arttırmaya dayanır. Çocuğun lazımlığa yaklaşması, birkaç dakika oturması, pantolonunu kaldırması ve çekmesi için belirlenmiş zaman aralıkları bulunur. Ayrıca, ebeveynler düzenli aralıklarla pantolonlarının kuru olup olmadığını da kontrol eder. Ebeveynler, çocuklar kuru kaldığında, lazımlığa idrarını yapabildiği veya boşaltabildikleri zaman onları övgü, sarılma, oyuncak ve ikramlarla hemen ödüllendirmelidir. Ayrıca idrar kaybı olduğunda cezalardan, sözlü kınamalardan ve çocuğun davranışına verdiğimiz olumlu tepkileri atlamaktan kaçınmalıdırlar. Bu yöntem dünya çapında daha az kullanılmaktadır (Klassen ve ark., 2006).

Kaynakça

Baird, D. C., Bybel, M. ve Kowalski, A. W. (2019). Toilet training: Common questions and answers. American family physician, 100(8), 468-474.

Barone, J. G., Jasutkar, N. ve Schneider, D. (2009). Later toilet training is associated with urge incontinence in children. Journal of Pediatric Urology, 5(6), 458-461. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2009.05.012

Brazelton, T. B. (1962). A child-oriented approach to toilet training. Pediatrics, 29(1), 121-128.  https://doi.org/10.1542/peds.29.1.121

Choby, B. A. ve George, S. (2008). Toilet training. American Family Physician, 78(9), 1059-1064. https://doi.org/10.2307/j.ctv62hffc.26

Colaco, M., Johnson, K., Schneider, D. ve Barone, J. (2013). Toilet training method is not related to dysfunctional voiding. Clinical pediatrics, 52(1), 49-53. https://doi.org/10.1177/0009922812464042

Carvalho-Mrad, F. C., da Silva, M. E., de Oliveira Lima, E., Bessa, A. L., de Bessa Junior, J., Netto, J. M. B. ve de Almeida Vasconcelos, M. M. (2021). Toilet training methods in children with normal neuropsychomotor development: A systematic review. Journal of Pediatric Urology, 17(5), 635-643. https://doi.org/10.1016/j.jpurol.2021.05.010

Foxx, R. M. ve Azrin, N. H. (1973). Dry pants: A rapid method of toilet training children. Behaviour Research and Therapy, 11(4), 435–442. https://doi.org/10.1016/0005-7967(73)90102-2

Francis, K., Mannion, A. ve Leader, G. (2017). The assessment and treatment of toileting difficulties in individuals with autism spectrum disorder and other developmental disabilities. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 4(3), 190-204. https://doi.org/10.1007/s40489-017-0107-3

Joinson, C., Heron, J., Von Gontard, A., Butler, U., Emond, A. ve Golding, J. (2009). A prospective study of age at initiation of toilet training and subsequent daytime bladder control in school-age children. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 30(5), 385-393. https://doi.org/10.1097/DBP.0b013e3181ba0e77

Kiddoo, D. A. (2012). Toilet training children: when to start and how to train. Canadian Medical Assocation Journal, 184(5), 511-511.

Klassen, T. P., Kiddoo, D., Lang, M. E., Friesen, C., Russell, K., Spooner, C. ve Vandermeer, B. (2006). The effectiveness of different methods of toilet training for bowel and bladder control. Evidence report/technology assessment, (147), 1-57.

Mota, D. M. ve Barros, A. J. (2008). Toilet training: methods, parental expectations and associated dysfunctions. Jornal de pediatria, 84, 9-17. https://doi.org/10.2223/JPED.1752

Mota, D. M., Barros, A. J., Matijasevich, A. ve Santos, I. S. (2010). Longitudinal study of sphincter control in a cohort of Brazilian children. Jornal de pediatria, 86, 429-434. https://doi.org/10.2223/JPED.2028

Murillo B, J., Paula, J. C. D., Bastos, C. R., Soares, D. G., Castro, N. C. T. D., Sousa, K. K. D. V., Carmo, A. V. D., Miranda, R. L. D., Mrad, F. C. D. C. ve Bessa, J. D. (2021). Personal and familial factors associated with toilet training. International braz j urol, 47, 169-177. https://doi.org/10.1590/S1677-5538.IBJU.2020.0129

Schum, T. R., Kolb, T. M., McAuliffe, T. L., Simms, M. D., Underhill, R. L.ve Lewis, M. (2002). Sequential acquisition of toilet-training skills: a descriptive study of gender and age differences in normal children. Pediatrics, 109(3), 48. https://doi..org/10.1542/peds.109.3.e48

Schum, T. R., McAuliffe, T. L., Simms, M. D., Walter, J. A., Lewis, M. ve Pupp, R. (2001). Factors associated with toilet training in the 1990s. Ambulatory Pediatrics, 1(2), 79-86. https://doi.org/10.1367/1539-4409(2001)001<0079:fawtti>2.0.co;2

Stadtler, A. C., Gorski, P. A. ve Brazelton, T. B. (1999). Toilet training methods, clinical interventions, and recommendations. Pediatrics, 103(Supplement 3), 1359-1361. https://doi.org/10.2223/JPED.1752

Van-Nunen, K., Kaerts, N., Wyndaele, J. J., Vermandel, A. ve Hal, G. V. (2015). Parents’ views on toilet training (TT) A quantitative study to identify the beliefs and attitudes of parents concerning TT. Journal of Child Health Care, 19(2), 265-274. https://doi.org/10.1177/1367493513508232