Klinik Psikolog Kimdir ve Görüşmeler Ne Sağlar?
Klinik psikoloji, hafif, orta, şiddetli, kronik veya karmaşık olsun psikolojik sorunları anlamak, önlemek ve yardım etmek için teoriyi ve klinik pratiği birleştiren bilim temelli bir meslektir. Klinik psikoloji pratiğinin merkezinde psikolojik değerlendirme, klinik formülasyon, bozukluğun belirtilmesi ve psikoterapi vardır. Klinik psikolog, zihinsel, davranışsal ve duygusal bozuklukların değerlendirilmesi, belirtilmesi, formülasyonu ve psikolojik müdahalesi konusunda büyük ölçüde uzmanlaşmış ve eğitimini almış bir ruh sağlığı uzmanıdır. Ayrıca klinik psikologlar, ruh sağlığı alanında bu kadar ileri düzeyde eğitim ve öğretime sahip olan tek psikologlardır. Klinik psikologların uzmanlaşmak için eğitim ve öğretimi yaklaşık sekiz yıl sürer. Bu eğitimin sonunda genetik yatkınlık, sosyal ve ailesel etkiler ve psikolojik başa çıkma yöntemleri gibi sorunların ve bu sorunlara katkıda bulunan faktörlerin geçmişi bağlamında psikolojik sıkıntının nedenlerini değerlendirebilir. Bununla birlikte, dengeleme ve iyileşme için bir müdahale planı geliştirmeye yardımcı olabilir.
Psikologlar, danışanların ihtiyaçlarının karşılandığından emin olmak ve bunu sağlamak için danışanın ilerleyişini düzenli olarak takip ederler. Klinik psikologların iş tanımı şu şekildedir:
- Psikolojik, duygusal veya davranışsal sorunları tanımlar ve belirtir.
- Psikolojik müdahale planları ve terapötik süreçler geliştirir ve uygular.
- Danışanların kişisel, sosyal, mesleki ve eğitim gelişimi ve uyum sağlamak için gerekli amaçları belirlemesine ve aksiyon almasına yardımcı olur.
- Düzenli seanslar ve görüşmeler aracılığıyla danışanın ilerleyişini takip eder.
- Yetkin olduğu alanda eğitim verir.
- Alanıyla ilgili araştırmalar yürütür.
- Araştırma bulgularını gerekli dergilerde yayınlar.
Klinik psikologlar, zihinsel bozukluğa ilaç yazarak müdahale etmezler. Bunun yerine bilişsel davranışçı terapi ve psikanalitik terapi gibi psikolojik teknikleri kullanırlar. Psikoterapinin yanı sıra, klinik psikologlar eğitimini almak kaydıyla psikolojik testleri uygular ve yorumlar. Çeşitli araştırmalar gerçekleştirebilir ve yetkin oldukları alanlarda eğitim verebilirler (Kelly, 2020). Klinik psikologlar, hem kamu ruh sağlığı hizmetlerinde hem de özel muayenehanelerde çalışırlar ve her türlü psikolojik sıkıntıyla başa çıkmak için yardıma ihtiyacı olanlara hem kısa hem de uzun vadeli hizmet sunarlar. Özetle, kötü bir dönemden geçen veya yardıma ihtiyaç duyduğu duygusal sorunları olan herkes klinik psikologla görüşme sağlayabilir.
Klinik psikoloji pratiğinin merkezinde olan psikoterapi veya konuşma terapisi, çok çeşitli zihinsel bozuklukları ve duygusal sıkıntıları olan insanlara yardım etmenin bir yoludur. Psikoterapi, bir kişinin daha iyi işlev görebilmesi ve iyileşmeyi arttırabilmesi için rahatsız edici belirtileri ortadan kaldırmaya veya kontrol etmeye yardımcı olabilir. Psikoterapinin yardımcı olduğu sorunlar arasında günlük yaşamla baş etmedeki zorluklar, sevilen birinin ölümü gibi travmalar, tıbbi rahatsızlıkların etkisi ve depresyon veya kaygı gibi belirli zihinsel bozukluklar bulunur. Psikiyatristler ve diğer ruh sağlığı uzmanları, çeşitli terapi türlerini kullanır. Terapi türünün seçimi kişinin sahip olduğu bozukluğa veya sıkıntıya, koşullarına ve tercihine bağlıdır (American Psychiatric Association, 2009).
Terapi, bireysel, aile, çift veya grup ortamında yapılabilir ve hem çocuklara hem de yetişkinlere yardımcı olabilir. Terapi sırasında yetkin bir klinik psikolog kişiyi dinler ve yargılamadan sorunlara kişinin kendisinin cevap bulmasına yardımcı olur. Klinik psikolog terapi sırasında kişiye konuşması, ağlaması veya sadece düşünmesi için zaman tanır. Bu da kişinin fikirlerine saygı duyduğu biriyle sorunlara farklı bir açıdan bakma fırsatı yaratır. Klinik psikologla görüşme genellikle birebir gerçekleşir. Ancak bazı durumlarda grup veya çiftler halinde de görüşmeler gerçekleşebilir. Genellikle yüz yüze yapılan görüşmeler bazı durumlarda online şekilde gerçekleşebilir. Pek çok farklı türde terapi olmasına rağmen hepsinin benzer bir amacı vardır: kişinin görüşme sonunda daha iyi hissetmesine yardımcı olmak.
Bazı danışanlar, klinik psikologla görüşmenin sorunları ortadan kaldırmadığını, ancak bunlarla baş etmeyi artık daha kolay bulduklarını ve kendilerini daha mutlu hissettiklerini bildirmektedir. Klinik psikologlarla görüşmek birçok konuda fayda sağlayabilir:
- Depresyon, kaygı, yeme bozukluğu, bir fobi veya bir bağımlılık konusunda klinik psikologla görüşmek etkili bir psikolojik müdahale olabilir. Bunun yanı sıra, şizofreni veya bipolar bozukluk gibi ciddi bir zihinsel sağlık durumunda da klinik psikologla görüşme sağlanabilir, ancak bu görüşmeler genellikle ilaç kullanımıyla birlikte gerçekleştirilir. Klinik psikolog, bozukluklarla ilgili uzmanın hastalığı belirtmesine ve müdahale için yönlendirmesine bağlı olarak, danışana eğitimini aldığı terapi ve psikolojik hizmetleri verir (Türk Psikologlar Derneği, 2020).
- Üzücü ve acılı bir dönemden geçen kişiler için bir klinik psikologla görüşmek, yaşadığı durumla başa çıkmasında yardımcı olabilir. Bu bir yas sürecinde, ciddi bir sağlık durumunu öğrendikten sonra veya meslek hayatındaki zorluklarda gerçekleşebilir.
- Uzun süreli sağlık problemi yaşayan kişiler depresyona daha eğilimlidir. Bu dönemlerde bir klinik psikologla görüşmenin yani terapinin yardımcı olduğu kanıtlanmıştır.
- Şeker, kalp rahatsızlığı bir inme durumu ve bel ağrısı gibi durumlarda da terapi kişinin yaşam kalitesini arttırabilir.
- Yaşlı insanların özellikle depresyonda olanların klinik psikologla görüşmesi oldukça etkili bir müdahale olur. Geç yaştaki depresyon (özellikle 65 yaş üzeri) genellikle yaşlılığın bir parçası olarak görülür ve göz ardı edilir, ancak durum bu şekilde değerlendirilmemelidir. Eğer kişi kendini kötü hissediyorsa, bu konuda bir klinik psikologla görüşmek yaşamdan alınan zevki arttırabilir. Bunun yanı sıra, terapi demansı (bunama) olan kişilere ve onların yakınlarına da yardımcı olabilir.
- Fiziksel şiddet, cinsel istismar, ayrımcılık ve ırkçılığa maruz kalmış kişiler bir klinik psikologla görüşerek hayatla daha iyi başa çıkabileceğini hissedebilir.
- İlişki problemleri konusunda bir klinik psikologla görüşmek faydalı olabilir. Çift terapisi, sorunlu bir ilişkiyi kurtarabilir veya boşanma ve ayrılık sürecinde çiftin bu süreci daha sağlıklı geçirmesini sağlayabilir.
- Klinik psikologla aile olarak da görüşme sağlanabilir. Tüm aileyi içeren bu görüşmeler, özellikle psikolojik olarak zor durumda olan veya davranış problemleri yaşayan ya da ebeveynleri ayrı olan çocuklar için etkili olabilir. Ayrıca klinik psikoloğun yeme bozukluğu veya bağımlılık problemi olan kişilerin ailesiyle görüşme yapması gerekebilir.
- Öfke kontrolünü sağlamakta zorlanan kişilerin bu konuda klinik psikologla görüşmesi faydalı bir müdahale olabilir.
Kişinin yakın arkadaşlarıyla ve aile üyeleriyle sorunları hakkında konuşması yardımcı olurken bazen çevresinin sağlayamadığı psikolojik yardıma ihtiyaç duyabilir. İkinci bir desteğe, dışarıdan bir bakış açısına veya bir uzman rehberliğine ihtiyaç duyulduğunda klinik psikologla görüşmek kişiye yardımcı olabilir. Arkadaşların ve ailenin desteği önemlidir ancak bir klinik psikologla görüşmek farklıdır. Çünkü klinik psikologlar, kişinin problemlerinin köküne inmesine, duygusal zorlukların üstesinden gelmesine ve hayatında olumlu değişiklikler yapmasına yardımcı olabilecek yetkinlikte olan profesyonel dinleyicilerdir (Smith ve Jeanne, 2020).
Bir psikologla görüşmekle ilgili birçok yanlış anlama ve basmakalıp inanış vardır. Bunlardan biri de bir klinik psikologla görüşmenin bir aile üyesiyle veya arkadaşla sohbet etmek gibi olduğunu düşünmektir. Bir psikolog, danışanın kişisel yaşamına dahil olmadığı için ve dolayısıyla herhangi bir çıkarı olmadığı için benzersiz ve tarafsız bir bakış açısı sağlayabilir. Bununla birlikte klinik psikologlar aktif, empatik, ön yargısız ve objektif bir şekilde dinlemeyi öğrenmek için kapsamlı bir eğitimden geçerler. Bu profesyonel dinleme yolu, kişilerin arkadaşlarıyla veya aileleriyle konuşmakta çekinebilecekleri inançları, anıları, deneyimleri, düşünceleri, korkuları ve duyguları paylaşmasına ve bunları kendisinin de keşfetmesine olanak tanır (Baulch, t.y.).
Terapi süreci, herhangi bir sohbetten çok farklıdır. Çünkü terapi, sadece kişiye özel ayrılmış bir alandır. Kişi bir klinik psikolog ile görüşürken kontrol etme ve başkalarına dikkat etme gibi ihtiyaçlarını kenara bırakabilir. Bu ilk başta kişi için zorlayıcı ve rahatsız edici olabilir. Ancak, terapi ilerledikçe kişinin kendisiyle ilgili konularda açık ve dürüst olması özgür hissettirebilir (Baulch, t.y.).
Klinik psikolog denilince genellikle kişinin aklına sabırlı, şefkatli ve iyi bir dinleyici olan biri gelir. Bunlar iyi bir psikolog olmak için sahip olunması gereken önemli nitelikler olmakla birlikte, başarılı bir klinik psikolog olmak için sahip olunması gereken başka birçok kritik özellik bulunur:
Empati:
Bir klinik psikolog, danışanlarına ilgili, anlayışlı ve güç veren bir ortam sunmalıdır. Onların sağlığı ve iyiliği için yol gösterici ve onaylayıcı güç olarak hareket ederken özerkliğe ve kişisel sorumluluğa saygı duyar. İyi bir klinik psikolog, kendisinin danışanın yerine koyabilir. Bununla birlikte danışanın yaptığı şeylere katılmasa bile desteğini ondan çekmez ve sürece devam eder. Empati, klinik psikoloğun danışanıyla bir bağ kurmasına yardımcı olur ve danışanın biricik durumunu değerlendirmeye ve anlamlı çözümler üretmeye yardımcı olur.
İyi İletişim Becerileri:
Klinik psikologlar danışanlarını şefkatli, düşünceli ve anlayışlı dinleme becerisi de dahil olmak üzere iyi iletişim becerilerine sahip olmalıdır (Miller, t.y.). İyi bir psikolog, danışanın söylediklerini dinlemeli ve anlatılanların altında yatan anlamı ve sorunu duyabilmelidir. Bunun yanı sıra, beden dili gibi sözel olmayan ipuçlarını da tanımlayabilir. Psikoloğun ses tonu, ifadesi veya kelime seçimi sözlü olarak nasıl iletişim kurduğu konusunda önemlidir.
Güven:
Başarılı bir klinik psikolog, bir terapi seansı yürütme zamanı geldiğinde kendine güvenen ve güçlü bir kendi üzerine düşünme kapasitesine sahip olmalıdır, çünkü iyi bir psikolog, kendi tetikleyicileri ve sorunlarıyla ilgilenmiyorsa bunları istemeden terapi odasına taşıyabilir ve danışana yansıtabilir. Bu yüzden psikoloğun kendisini kusurları olan ancak eğitimli bir profesyonel olarak yani dengeli ve dürüst şekilde sunması gerekir.
Eleştirel Olmamak:
Klinik psikologlar, danışanlarını koşulsuz olarak desteklemenin yanında onların zayıflığını veya yanlış eylemlerini eleştirmezler. Psikoloğun değer yargılarını yansıtması, danışanın güvenini ve saygısını zayıflatabilir ayrıca süreci daha az etkili kılar. Bunun yanı sıra, hiçbir psikolog farklı bir geçmişe veya değerlere sahip bir danışana karşı ayrımcılık yapmamalıdır. Özetlemek gerekirse, eylemleri ve inançları hakkında değer yargılarında bulunmadan birini dinleme yeteneği, klinik psikoloğun önemli bir özelliğidir (Miller, t.y.).
Motive:
Başarılı bir klinik psikolog kendi alanının teorik, klinik ve ampirik temelleri hakkında kapsamlı bir bilgiye sahip olmalıdır. Bu bilginin edinilmesi için saha çalışması ve uzmanlık eğitiminin yanı sıra özel eğitimler de gereklidir. Klinik psikologlar uzun süreli çalışma saatleri, evraklar, sürekli değişen literatür ve başkalarının zihinsel ve duygusal yükünü paylaşmanın getirdiği stres faktörleriyle meşgul olurlar. Oldukça tatmin edici bir alan olmasına rağmen başarılı bir klinik psikolog olmak için güçlü bir motivasyon gereklidir.
Uygun Sınırlar:
Psikologlar sınırlara bağlı kalırlar ve profesyonel veya terapötik ilişkinin çizgisini geçmezler. Gereken kişisel mesafeyi korurlar. Psikoloğun yardımcı olamayacağı saatler hakkında danışana açıklama yapması gerekir. Güç farklılığı, etik kurallar ve cinsel sömürü yasakları nedeniyle danışanlarla romantik ilişki kesinlikle yaşanmamalıdır (Dowd, 2018).
Güvenirlik:
Danışanlar genellikle psikoloğun güvenilir olup olmadığını sezer. Bu yüzden terapinin başında danışanlara gizlilik konusunu vurgularlar ve kendilerine güvenebileceklerini gösterirler. Terapinin başında, danışanlar gizlilik konusunda ve kendilerine veya başkalarına ani zarar verme tehditleri gibi gizliliğin istisnaları hakkında bilgilendirilir. Psikoloğun yapıcı ve destekleyici geri bildirimleri danışanlara güvence verir (Dowd, 2018).
İyi bir klinik psikoloğun terapötik koşulları yerine getirebilmesi için terapötik becerileri bilmesi ve kullanması gerekir. Terapötik beceriler ise şunlardır:
- Sessizliği paylaşmak. Bu beceri, danışanın tüm düşünce ve riskleri araştırmasına imkan sağlar. Ayrıca, danışanın bazı duyguların ve özelliklerin farkında olması için yararlıdır.
- Olumlu pekiştireç kullanmak. Bu beceri, danışanın ilgisini pekiştirir ve terapilere katılımının devamını sağlar.
- Konuşma olanağı vermek. İyi bir klinik psikolog, danışana açık uçlu sorular sorarak cevapları dinler. Açık uçlu soruların danışanın kaygıları, düşünceleri ve duyguları etrafında oluşturulması gerekir. Bu beceri danışanın kendisini ifade etmesini ve sorunların açığa çıkmasını sağlar.
- Duygularını anladığını ifade etmek. Psikolog, danışanın duygularını anladığını ifade edebilmesi için farklı kelimler ile geribildirim verir. Bu beceri, danışanın duygularını belirginleştirmeye ve rahatlamasını sağlar.
- Konuşulanları özetlemek. İyi bir psikolog, terapi sürecinde konuşulanları kısa cümleler ile geri yansıtır. Bu beceri, unutulan bir şey olup olmadığından emin olmayı sağlar.
Kaynakça
American Psychiatric Association. (2009, Ocak). What is psychotherapy?. Erişim adresi: https://www.psychiatry.org/patients-families/psychotherapy
Anonim. (2018, 5 Kasım). Benefits of talking therapies. NHS. Erişim adresi: https://www.nhs.uk/mental-health/talking-therapies-medicine-treatments/talking-therapies-and-counselling/benefits-of-talking-therapies/
Anonim. (t.y.) What is a clinical psychologist?. ACPA. Erişim adresi: https://acpa.org.au/what-is-a-clinical-psychologist/
Anonim. (t.y.). 10 qualities of an effective clinical psychologist.Master of Clinical Psychology. Erişim adresi: https://masterofclinicalpsychology.com/qualities-of-an-effective-clinical-psychologist/
Anonim. (t.y.). Clinical psychology job description: What you’ll do. All Psychology Scholls. Erişim adresi: https://www.allpsychologyschools.com/clinical-psychology/job-description/
Baulch, J. (t.y.) 10 misconceptions and myths about seeing a psychologist. Inner Melbourne Clinical Psychology. Erişim adresi: https://www.innermelbpsychology.com.au/myths-about-seeing-a-psychologist/
Dowd, M. (2018, 29 Haziran). The top eight characteristics a psychologist should have. Chron. Erişim adresi: https://work.chron.com/top-eight-characteristics-psychologist-should-14099.html
Kelly, O. (2020, 11 Nisan). Clinical Psychologist role and training. Verywell Mind. Erişim adresi: https://www.verywellmind.com/clinical-psychologist-2510503#should-you-see-a-psychologist-or-a-psychiatrist
Miller, A. (t.y.). Personal characteristics for clinical psychologist. Chron. Erişim adresi: https://work.chron.com/personal-characteristics-clinical-psychologists-12804.html
Smith, M. ve Jeanne, S. (2020, Eylül). Finding a therapist who can help you heal. HelpGuide. Erişim adresi: https://www.helpguide.org/articles/mental-health/finding-a-therapist-who-can-help-you-heal.htm
Türk Psikologlar Derneği. (2020, 21 Temmuz). Sıkça sorulan sorular: Klinik psikolog ne iş yapar? Erişim adresi: https://www.psikolog.org.tr/tr/kurumsal/sikca-sorulan-sorular-x716