Geniş Bakışı

Geniş Bakış Açısı

Bilgelik, bilgi, deneyim, anlayış, sağduyu ve içgörüyü kullanarak düşünme ve hareket etme yeteneğidir. Bilgelik, tarafsız yargılama, şefkat, deneyimsel kendini tanıma, kendini aşma (Grossmann, 2017) ve yardımseverlik gibi erdemlerle ilişkilidir (Staudinger ve Glück, 2011; Walsh, 2015). Bakış açısı ise, hayattaki büyük resmi görme yeteneği anlamına gelir. Dikkate alınması gereken daha büyük sorunlar olduğunda küçük ayrıntılara takılmamak için ağaçları olduğu kadar ormanı da görebilmekle ilgilidir. Başkalarını dinlerken, doğru davranış ve tartışılan durum için en iyisinin ne olduğu hakkında aynı anda düşünmenize yardımcı olur. Sistemlere bir bütün olarak bakma veya büyük terimlerle düşünme yeteneği, iyi tavsiyeler vermenize yardımcı olur. Bir kişinin yaşadığı ve size anlattığı belirli bir durumla karşılaşmamış olsanız bile, doğru zamanda doğru soruları sorabilir ve onlara yardımcı olmak için genel yaşam ilkelerini uygulayabilirsiniz. Böylece, diğer insanlar fikir edinmek için, tavsiye almak için hızla size gelirler. Geniş bakış açısına sahip olanlar, güçlü bir öz bilgiye sahip olma ve kendi sınırlarını anlama eğilimindedir (Niemiec ve McGrath, 2019).

Bu karakter (Peterson ve Seligman, 2004):

• Zekadan farklıdır.
• Üstün bir bilgi, muhakeme ve tavsiye verme kapasitesi seviyesini temsil eder.
• Bireyin yaşamın yönetimi ve anlamı hakkında önemli ve zor soruları ele almasına olanak tanır.
• Kendisinin ve başkalarının iyiliği veya refahı için kullanılır.

Farklı teorik ve metodolojik yaklaşımlar nedeniyle, psikolojide tek bir bilgelik ve bakış açısı tanımı yoktur. Bilge insanların sahip olduğu olumlu bir özellik ise geniş bakış açısıdır (Assmann, 1994; Baltes, 1993; Lehrer ve ark., 1996). Geniş bir bakış açısına sahip kişiler, aşağıdaki gibi ifadeleri onaylayabilirler (Peterson ve Seligman, 2004):

• Kendi bilgim var.
• Kararlara hem duyguyu hem de mantıklılığı getiririm.
• Daha büyük anlam veya ilişki kalıplarını fark ediyorum.
• Daha geniş bir perspektife sahibim.
• Başkalarına ve topluma katkıda bulunmaya güçlü bir ihtiyacım var.
• Başkalarının ihtiyaçlarını dikkate alırım.
• Bilebileceklerimin ve yapabileceklerimin sınırlarını anlıyorum.
• Önemli sorunların özünü görebiliyorum.
• Güçlü ve zayıf yönlerim hakkında doğru bir görüşe sahibim.

Geniş Bakış Açısının Önemi

Geniş bakış açısının yararları üzerine yapılan araştırma bulguları aşağıdakileri içermektedir (Niemiec ve McGrath, 2019). 

• Ölüm ve kişinin dünyadaki rolü gibi büyük konular açısından düşünme yeteneği, yaşlıların refahı ile fiziksel sağlık, sosyoekonomik durum, finansal durum ve fiziksel ve sosyal ortamlar gibi koşullarla bağlantılıdır.
• Geniş bakış açısına sahip bireyler, danışmanlık arayan başkaları tarafından değerlenir, çünkü bu bireyler alternatif bakış açılarını görmelerine yardımcı olur.
• Bakış açısı, “altın ortalamaya” göre güçlü yönlerin uygulanmasında önemli bir rol oynar. 
• Bakış açısı, insanların hatalarını ve başkalarının güçlü yönlerini öğrenmelerini sağlar.
• Bakış açısı, insanların eylemlerin hem kısa hem de uzun vadeli sonuçlarını değerlendirmelerini sağlar.
• Stres ve travmanın olumsuz etkilerine karşı tamponlamaya yardımcı olur.

Geniş Bakış Açısının Faydaları

1. Önyargılı ifadelere karşı koyarak geniş bakış açısıyla görmeye çalışırlar (Todd ve ark., 2011).
2. Örtük önyargıyı (bir ideoloji, yön ve sonuca yönelik, adil, tarafsız ve objektif davranma yetimizi etkileyen, farkında olmadığımız eğilim ve tercihlerdir) azaltır (Shih ve ark., 2009).
3. Sosyal stereotiplerin ifadesini ve erişilebilirliğini azaltır.
4. Grup temelli yargıların pozitifliğini artırır.
5. Grup içi kayırmacılığı azaltır (Galinsky ve Moskowitz, 2000).
6. Takım üretimini artırır (Hoever ve ark., 2012).
7. Evlilikleri istikrara kavuşturur (Long, 1994).
8. Çatışma çözümünü geliştirir (Sessa, 1996).
9. Başarılı liderler yaratır (Galinsky ve ark., 2014).

Birçok çalışma, perspektif almayı empati ile ilişkilendirmiştir. Psikolog Mark Davis, empatinin birden çok boyuttan oluştuğunu öne sürmüştür. Bunu değerlendirmek için Davis, Kişilerarası Tepki İndeksi'ni geliştirmiştir. Perspektif alma, empatik düşünce, kişisel rahatsızlık ve fantezi isimli dört alt ölçekten oluşmaktadır. Perspektif alma alt ölçeği, katılımcılardan, olayları başka bir kişinin bakış açısından görmeye çalışmakla ne kadar meşgul olduklarını bildirmelerini istemektedir (Davis, 1983). Bu ölçeği kullanan çalışmalar, perspektif almanın birçok olumlu sosyal davranışla ilişkili olduğunu bulmuştur. Yapılan bir çalışmada, bakış açısı alma ve empatik kaygının benlik saygısı ve yaşam memnuniyeti ile ilişkili olduğu sonucuna varmıştır (Baron-Cohen, 1988).

Yapılan başka bir araştırma, başka bir kişinin bakış açısını benimsemenin ve onlarla empati kurmanın farklı sonuçlara sahip olabileceğini bulmuştur. Bakış açısını benimseyen kişilerin, başka biriyle anlaşma yapmada ve her iki tarafı da memnun eden anlaşmalar bulmada daha etkili olduğunu bulmuştur (Galinsky ve ark., 2008). 

Araştırmalar, bakış açısı almanın 18 aylık çocuklarda başkalarına karşı empati ve olumlu sosyal davranışlarla ilişkili olduğunu ortaya koymuştur (Vaish ve ark., 2009). Kardeş etkileşimlerini inceleyen bir başka çalışmada ise büyük kardeşin, geniş bakış açısına sahip olduklarında, küçük kardeşlerine bakma olasılıklarının daha yüksek olduğunu bulmuştur (Stewart ve Marvin, 1984). 

Geniş bakış açısı yaratıcılıkla da ilişkilendirilmiştir. Örneğin, başka bir kişinin bakış açısını analiz etmek, yaratıcılıkla bağlantılı bakış açılarına ve fikirlerin bütünleşmesine yardımcı olan bilişsel bir yeniden çerçevelemeye yol açabilmektedir. Bundan dolayı da ekip etkinliklerinde üretilen yaratıcı fikirlerin miktarını arttırdığı bulunmuştur (Hoever ve ark., 2012). Başka bir çalışma, bakış açısının, özellikle bir görevi tamamlamaya içsel olarak yönlendirilen katılımcılarda daha yaratıcı ve yenilikçi fikirlere yol açabileceğini öne sürmüştür (Grant ve Berry, 2011). 

Bakış açısıyla ilgili literatürdeki birçok çalışma başkalarına karşı tutumların iyileştirilmesine (Vescio ve ark., 2003) ve dış grup üyelerine karşı yardım davranışının arttığını göstermektedir. Ayrıca grup içi kayırmacılığının azalmasına yol açabileceği öne sürülmektedir (Galinsky ve Moskowitz, 2000). 

Bir başka araştırma, kişinin hemfikir olduğu ve aynı fikirde olmadığı biriyle sohbet ederken, ortaya çıkabilecek potansiyel farklılıkları incelemiştir. Aynı fikirde olmadıkları insanlarla etkileşime giren katılımcıların, bakış açısı alma becerisini geliştirdiğini ve konuşmayı daha iyi hatırlayabildiği bulunmuştur (Tjosvold ve Johnson, 1977). 

Bilgelik ve geniş bakış açısının tam psikolojik tanımları hakkındaki görüşler değişmektedir (Staudinger ve Glück, 2011) ancak bilgelik için önemli olanın, kritik yaşam meseleleri hakkında yargı sağlayan belirli meta-bilişsel süreçler olduğu konusunda bazı fikir birliği vardır (Baltes ve Staudinger, 2000). Bu süreçler, kişinin kendi bilgisinin sınırlarını tanımasını, belirsizliği ve değişimi kabul etmesini, bağlama ve büyük resme dikkat etmesini ve bir duruma farklı bakış açılarını entegre etmesini içermektedir. Bilim insanları, bilgeliğin bu tür akıl yürütme süreçlerini koordine etmeyi gerektirdiğini, çünkü kişinin yaşamını yönetmek için anlayışlı çözümler sağlayabileceğini öne sürmektedirler (Vervaeke ve Ferraro, 2013). 

Kaynaklar

Assmann, A. (1994). Wholesome knowledge: Concepts of wisdom in a historical and cross-cultural perspective. D. L. Featherman, R. M. Lerner ve M. Perlmutter (Ed.), Life-span development and behavior (s. 188– 224) içinde. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.

Baltes, P. B. (1993). The aging mind: Potential and limits. The Gerontologist, 33(5), 580–594. https://doi.org/10.1093/geront/33.5.580

Baltes, P. B. ve Staudinger, U. M. (2000). Wisdom: A metaheuristic (pragmatic) to orchestrate mind and virtue toward excellence. American Psychologist, 55(1), 122–136. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.122

Baron-Cohen, S. (1988). Social and pragmatic deficits in autism: Cognitive or affective? Journal of Autism and Developmental Disorders, 18(3), 379–402. https://doi.org/10.1007/BF02212194

Davis, M. H. (1983). Measuring individual differences in empathy: Evidence for a multidimensional approach. Journal of Personality and Social Psychology, 44(1), 113–126. https://doi.org/10.1037/0022-3514.44.1.113

Galinsky, A. D., Maddux, W. W., Gilin, D. ve White, J. B. (2008). Why it pays to get inside the head of your opponent: the differential effects of perspective taking and empathy in negotiations. Psychological Science, 19(4), 378–384. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.2008.02096.x

Galinsky, A. D., Magee, J. C., Rus, D., Rothman, N. B. ve Todd, A. R. (2014). Acceleration with steering: The synergistic benefits of combining power and perspective-taking. Social Psychological and Personality Science, 5(6), 627–635. https://doi.org/10.1177/1948550613519685

Galinsky, A. D. ve Moskowitz, G. B. (2000). Perspective-taking: decreasing stereotype expression, stereotype accessibility, and in-group favoritism. Journal of Personality and Social Psychology, 78(4), 708-724. https://doi.org/10.1037/0022-3514.78.4.708

Grant, A. M. ve Berry, J. W. (2011). The necessity of others is the mother of invention: Intrinsic and prosocial motivations, perspective taking, and creativity. Academy of Management Journal, 54(1), 73–96. https://doi.org/10.5465/AMJ.2011.59215085

Grossmann, I. (2017). Wisdom in context. Perspectives on Psychological Science, 12(2), 233–257. https://doi.org/10.1177/1745691616672066

Hoever, I. J., van Knippenberg, D., van Ginkel, W. P. ve Barkema, H. G. (2012). Fostering team creativity: perspective taking as key to unlocking diversity's potential. The Journal of Applied Psychology, 97(5), 982–996. https://doi.org/10.1037/a0029159

Lehrer, K., Lum, B. J., Slichta, B. A. ve Smith, N. D. (1996). Knowledge, teaching, and wisdom. Springer. 

Long, E. C. (1994). Maintaining a stable marriage: Perspective taking as a predictor or a propensity to divorce. Journal of Divorce and Remarriage, 21(1-2), 121-138. https://doi.org/10.1300/J087v21n01_07

Niemiec, R. M. ve McGrath, R. E. (2019). The power of character strengths: Appreciate and ignite your positive personality. VIA Institute on Character.

Peterson, C. ve Seligman, M. E. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification. Oxford University Press.

Sessa, V. I. (1996). Using perspective taking to manage conflict and affect in teams. Journal of Applied Behavioral Science, 32(1), 101–115. https://doi.org/10.1177/0021886396321007

Shih, M., Wang, E., Trahan Bucher, A. ve Stotzer, R. (2009). Perspective taking: Reducing prejudice towards general outgroups and specific individuals. Group Processes and Intergroup Relations, 12(5), 565–577. https://doi.org/10.1177/1368430209337463

Staudinger, U. M. ve Glück, J. (2011). Psychological wisdom research: commonalities and differences in a growing field. Annual Review of Psychology, 62(1), 215–241. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.121208.131659

Stewart, R. B. ve Marvin, R. S. (1984). Sibling relations: The role of conceptual perspective-taking in the ontogeny of sibling caregiving. Child Development, 55(4), 1322–1332. https://doi.org/10.2307/1130002

Tjosvold, D. ve Johnson, D. W. (1977). Effects of controversy on cognitive perspective taking. Journal of Educational Psychology, 69(6), 679-685. https://doi.org/10.1037/0022-0663.69.6.679

Todd, A. R., Bodenhausen, G. V., Richeson, J. A. ve Galinsky, A. D. (2011). Perspective taking combats automatic expressions of racial bias. Journal of Personality and Social Psychology, 100(6), 1027–1042. https://doi.org/10.1037/a0022308

Vaish, A., Carpenter, M. ve Tomasello, M. (2009). Sympathy through affective perspective taking and its relation to prosocial behavior in toddlers. Developmental Psychology, 45(2), 534–543. https://doi.org/10.1037/a0014322

Vervaeke, J. ve Ferraro, L. (2013). Relevance, meaning and the cognitive science of wisdom. M. Ferrari ve N. M. Weststrate (Ed.), The scientific study of personal wisdom (s. 21-51) içinde. Springer.  https://doi.org/10.1007/978-94-007-7987-7_2

Vescio, T. K., Sechrist, G. B. ve Paolucci, M. P. (2003). Perspective taking and prejudice reduction: The mediational role of empathy arousal and situational attributions. European Journal of Social Psychology, 33(4), 455-472. https://doi.org/10.1002/ejsp.163

Walsh, R. (2015). What is wisdom? Cross-cultural and cross-disciplinary syntheses. Review of General Psychology, 19(3), 278–293. https://doi.org/10.1037/gpr0000045