Merhamet ve Bağışlama

Merhamet ve Bağışlama

Bağışlama, başkası tarafından kırılmış veya zarar görmüş bireyde meydana gelen bir dizi olumlu sosyal değişimi temsil etmektedir (McCullough ve ark., 2000). Suçluya ilişkin duygu ve tutumda değişikliği içeren bir süreçtir (veya bir sürecin sonucudur). Bağışlama, (a) saldırgana, (b) üzerinde güç veya otorite bulunan birine veya (c) büyük sıkıntı yaşayan birine karşı nezaket, merhamet veya hoşgörüyü yansıtan daha genel kavram olan özel bir merhamet biçimi olarak düşünülebilmektedir (Gove, 1986).

Çoğu akademisyen bunu kasıtlı ve gönüllü bir süreç olarak görmektedir. Kasıtlı bir affetme kararıyla yönlendirilmektedir (Enright ve ark., 1989; Fincham, 2000; North, 1987). Bu süreç, bir suçluya misilleme yapma veya eylemlerine rağmen ondan uzaklaşmayı sürdürme motivasyonunun azalmasına neden olur ve suçluya karşı olumsuz duyguların bırakılmasını gerektirmektedir. Kuramcılar, bağışlamanın olumsuz duyguların yerine merhamet ve iyilikseverlik gibi olumlu tutumlar alması anlamına geldiğine inandıkları ölçüde farklılık göstermektedirler (Kaminer ve ark., 2000; McCullough ve ark., 1997). 

Bazı teorisyenler uzlaşmayı veya bir ilişkinin yeniden kurulmasını bağışlama sürecinin ayrılmaz bir parçası olarak görürken (Fincham ve ark., 2005) diğerleri bağımsız süreçler olarak görmektedir, çünkü affetme, uzlaşmanın yokluğunda gerçekleşebilir ve uzlaşma, bağışlamanın yokluğunda gerçekleşebilmektedir (Butler ve ark., 2002; Freedman ve Enright, 1996; McCullough ve ark., 2000).

Bağışlamanın Kökeni

Modern bilim insanlarının çoğu, bağışlama konusunda birkaç noktada hemfikirdir. İlk olarak, Enright ve Coyle (1998) bağışlamanın kınama, maruz görme, unutma ve inkardan ayrılması gerektiği konusunda hemfikirdirler. Dahası, çoğu bilim insanı affetme teriminin uzlaşmadan ayrı tutulması gerektiğini vurgular (Worthington ve Drinkard, 2000).

Bağışlamanın Ne Olmadığına Dair Fikirler (Luskin, 2002; Zaibert, 2009)

• Affetmek göz yummak değildir.  
• Affetmek unutmak değildir.  
• Affetmek mazeret yani suçlunun sorumluluğunu veya özgür iradesini açıklamak için sebepler ortaya koymak değildir.  
• Bağışlamanın dini veya uhrevi olması gerekmez. 
• Bağışlamak, acınızı en aza indirmek değildir. 
• Bağışlamak, barışmak (yani ilişkide güveni yeniden tesis etmek) değildir.  
• Affetmek, öfkeyi reddetmek veya bastırmak değildir; daha ziyade odak noktası küskünlüktür.
• Affetmek, hesap verebilirliği veya adaleti göz ardı etmek değildir.  

Bağışlamanın Faydaları

• Duygulanımdaki olumlu değişiklikler yoluyla psikolojik iyileşmeye yardımcı olur (West, 2001).
• Fiziksel ve zihinsel sağlığı iyileştirir (Toussaint ve Webb, 2005). 
• Mağdurun kişisel güç duygusunu geri kazandırır (Gobodo-Madikizela, 2002).
• Kusurlu ve suçlu arasında uzlaşma sağlamaya yardımcı olur (Hoyt ve ark., 2005).
• Gerçek dünyadaki gruplar arası çatışmaların çözümü için umudu teşvik eder (Azar ve ark., 1999).

İnsanlar affettiğinde, suçlu ile ilgili temel motivasyonları veya eğilimleri daha olumlu (örneğin, iyiliksever, kibar, cömert) ve daha az olumsuz (örneğin, intikamcı, kaçınmacı) hale gelir (Peterson ve Seligman, 2004). Araştırmalar, affeden insanların, küskünlere göre daha mutlu ve sağlıklı olduğunu göstermektedir. Affetmenin fiziksel sağlığı nasıl iyileştirdiğini inceleyen ilk çalışma, insanların bir suçluyu affetmeyi düşündüklerinde kardiyovasküler ve sinir sistemlerinde daha iyi işlevlere yol açtığını keşfetmiştir (Witvliet ve ark., 2001). 

Affetme eğilimi güçlü olan kişiler, aşağıdaki gibi ifadeleri onaylayacaktır (Peterson ve Seligman, 2004):

• Biri duygularımı incittiğinde, bunu oldukça çabuk atlatırım.
• Çok uzun süre kin tutmam.
• İnsanlar beni kızdırdığında, genellikle onlara karşı olan kötü hislerimden kurtulabilirim.
• İntikam almak, insanların sorunlarını çözmelerine yardımcı olmaz.
•  Geçmişte beni inciten veya bana ihanet eden insanlarla ilişkilerimi düzeltmek için elimden geleni yapmanın önemli olduğunu düşünüyorum.
• Sırf bana zarar verdiği için birine zarar verecek türden biri değilim.
• Bana kötü şeyler yapan insanlarla nasıl ödeşeceğimi düşünerek saatlerini harcayan biri değilim.

Bağışlama, kişisel ve toplumsal refah için değerli olan çeşitli özelliklerle ilişkilidir. Bağışlayıcı insanlar, öfke, kaygı, depresyon ve düşmanlık dahil olmak üzere çeşitli olumsuz etkilerde biraz daha düşük görünmektedir (Berry ve ark., 2001). Bağışlayıcı kişiler ayrıca sosyal olarak arzu edilen tutum ve davranışları onaylama eğilimindedir (Mauger ve ark., 1992). Duygusal iyilik hali, sağlıklı yaşam tarzı davranışları, sosyal destek ve ruhsal iyilik duygusu gibi fiziksel ve psikolojik sağlık yararları ile ilişkilidir (Niemiec ve McGrath, 2019).

Bağışlama Müdahaleleri

Bağışlama müdahalelerinin kapsayıcı amacı, uyaranla ilişkili genel olumsuz etkiyi azaltmak ve bireyin olumlu etkisini artırmaktır (Wade ve ark., 2005). Bağışlama müdahalelerinin çeşitli biçimleri vardır. Araştırmacılar tarafından kullanılan yaygın bir uyarlama, kişilerin iç gözlem teknikleri kullanarak ve bunu terapiste ifade ederek kendilerini affetmelerini engelleyen varlıkla yüzleşmeye zorlanmasıdır. Bir başka popüler bağışlama müdahalesi, bireyin olayları suçlunun bakış açısından görmeye çalışmasını sağlamaktır. Bu uyarlamanın nihai hedefi, bireyin belki de suçlunun eylemlerinin arkasındaki mantığı anlamasını sağlamaktır. Bunu yapabilirlerse, suçluyu daha kolay affedebilirler (Wade ve ark., 2008). 

Kaynaklar

Azar, F., Mullet, E. ve Vinsonneau, G. (1999). The propensity to forgive: Findings from Lebanon. Journal of Peace Research, 36(2), 169-181.  https://doi.org/10.1177/0022343399036002003

Berry, J. W., Worthington, E. L., Parrott, L., O'Connor, L. E. ve Wade, N. G. (2001). Dispositional forgivingness: Development and construct validity of the transgression narrative test of forgivingness (TNTF). Personality and Social Psychology Bulletin, 27(10), 1277–1290. https://doi.org/10.1177/01461672012710004

Butler, M. H., Dahlin, S. K. ve Fife, S. T. (2002). "Languaging" factors affecting clients' acceptance of forgiveness intervention in marital therapy. Journal of Marital and Family Therapy, 28(3), 285–298. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.2002.tb01187.x

Enright, R. D., Santos, M. J. ve Al-Mabuk, R. (1989). The adolescent as forgiver. Journal of Adolescence, 12(1), 95–110. https://doi.org/10.1016/0140-1971(89)90092-4

Enright, R. D. ve Coyle, C. T. (1998). Researching the process model of forgiveness within psychological interventions. E. L. Worthington (Ed.), Dimensions of forgiveness: Psychological research and theological perspectives (s. 139–161) içinde. Templeton Foundation Press. 

Fincham, F. D. (2000). The kiss of the porcupines: From attributing responsibility to forgiving. Personal Relationships, 7(1), 1–23. https://doi.org/10.1111/j.1475-6811.2000.tb00001.x

Fincham, F. D., Hall, J. H. ve Beach, S. R. H. (2005). Til lack of forgiveness doth us part: Forgiveness in marriage. E.L. Worthington (Ed.), Handbook of forgiveness (s. 207-226) içinde. Routledge.

Freedman, S. R. ve Enright, R. D. (1996). Forgiveness as an intervention goal with incest survivors. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 64(5), 983–992. https://doi.org/10.1037/0022-006X.64.5.983

Gobodo-Madikizela, P. (2002). Remorse, forgiveness, and rehumanization: Stories from South Africa. Journal of Humanistic Psychology, 42(1), 7–32. https://doi.org/10.1177/0022167802421002

Gove, P. B. (1986). New international dictionary. Merriam-Webster Inc.

Hoyt, W. T., Fincham, F. D., McCullough, M. E., Maio, G. ve Davila, J. (2005). Responses to interpersonal transgressions in families: Forgivingness, forgivability, and relationship-specific effects. Journal of Personality and Social Psychology, 89(3), 375–394. https://doi.org/10.1037/0022-3514.89.3.375

Kaminer, D., Stein, D. J., Mbanga, I. ve Zungu-Dirwayi, N. (2000). Forgiveness: toward an integration of theoretical models. Psychiatry, 63(4), 344–357. https://doi.org/10.1080/00332747.2000.11024928

Luskin, F. (2002). Forgive for good: A proven prescription for health and happiness. HarperOne.

Mauger, P. A., Perry, J. E., Freeman, T., Grove, D. C., McBride, A. G. ve McKinney, K. (1992). The measurement of forgiveness: Preliminary research. Journal of Psychology and Christianity, 11, 170–180.

McCullough, M. E., Pargament, K. I. ve Thoresen, C. E. (2000). Forgiveness: Theory, research and practice. Guilford Press.

McCullough, M. E., Worthington, E. L. ve Rachal, K. C. (1997). Interpersonal forgiving in close relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 73(2), 321–336. https://doi.org/10.1037//0022-3514.73.2.321

Niemiec, R. M. ve McGrath, R. E. (2019). The power of character strengths: Appreciate and ignite your positive personality. VIA Institute on Character.

North, J. A. (1987). Wrongdoing and forgiveness. Philosophy, 62, 499-508.

Peterson, C. ve Seligman, M. E. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification. Oxford University Press.

Toussaint, L. ve Webb, J. R. (2005). Theoretical and empirical connections between forgiveness, mental health and well-being. E.L. Worthington (Ed.), Handbook of forgiveness (s. 349-362) içinde. Routledge.

Wade, N. G., Bailey, D. C. ve Shaffer, P. (2005). Helping clients heal: Does forgiveness make a difference? Professional Psychology: Research and Practice, 36(6), 634–641. https://doi.org/10.1037/0735-7028.36.6.634

Wade, N. G., Johnson, C. V. ve Meyer, J. E. (2008). Understanding concerns about interventions to promote forgiveness: A review of the literature. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 45(1), 88–102. https://doi.org/10.1037/0033-3204.45.1.88

West, W. (2001). Issues relating to the use of forgiveness in counselling and psychotherapy. British Journal of Guidance and Counselling, 29(4), 415-423. https://doi.org/10.1080/03069880127013

Witvliet, C., Ludwig, T. E. ve Vander Laan, K. L. (2001). Granting forgiveness or harboring grudges: implications for emotion, physiology, and health. Psychological Science, 12(2), 117–123. https://doi.org/10.1111/1467-9280.00320

Worthington, E. L. ve Drinkard, D. T. (2000). Promoting reconciliation through psychoeducational and therapeutic interventions. Journal of Marital and Family Therapy, 26(1), 93–101. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.2000.tb00279.x

Zaibert, L. (2009). The paradox of forgiveness. Journal of Moral Philosophy, 6(3), 365-393. https://doi.org/10.1163/174552409X433436