Okumanın Psikolojiye Yararları
Okumak; bir yazıyı meydana getiren harf ve işaretlere bakıp bunları çözümlemek veya seslendirmek olarak tanımlanır (Arıcı ve Taşkın, 2019). Okuma; dil merkezli anlama süreçlerinden biridir ve alıcının metin karşısında yaptığı düşünsel bir etkinliktir. Okuma süreci ailede başlar ve bu eylem oldukça uzun bir zamanı alır. İnsanın doğuştan getirdiği ilgi ve ihtiyaçları ile başlayan bu süreç, okuma eyleminin sağladığı yararları kavrama ile devam eder ve okuma alışkanlığına dönüşür (Alan, 2020).
Okumak hem günlük hayatımızda hem de özellikle dil öğreniminde kullandığımız çok önemli bir beceri olup çeşitli çalışma alanlarında bilgiye erişmemizi, başkalarının duygularını, tutumlarını veya davranışlarını algılamamızı kolaylaştırır (Novari, 2018). Aynı zamanda, insan beyninin tüm işlevlerini mümkün olduğunca düzgün bir şekilde yerine getirmesine yardımcı olduğu için beynimiz ve zihnimiz için en faydalı egzersizdir (Kourkouta ve ark., 2018).
Okuma eylemi sadece insanların bilgilerini arttırmakla ve manevi hayatlarını zenginleştirmekle kalmaz, aynı zamanda ulusal kültürün kalitesini de arttırabilir. Bu nedenle, hükümet herkes için okumayı teşvik etmeli ve okuma biçimleri daha çeşitlendirmeli ve modernleştirmelidir (Su ve ark., 2018). Okuma alışkanlığı, bireyin yenilikleri takip etmek ve kendini geliştirmek için üretim sürecine ve ekonomiye aktif olarak katılmasını da sağlar (Karatay ve ark., 2020).
Bibliyoterapi Tekniği
Okumanın kişinin psikolojik iyi oluş haline etkileri göz önünde bulundurulduğunda, mental rahatsızlıkların tedavisinde araç olarak kullanılmasıyla bazı teknikler ortaya çıkmıştır. Bunlardan bir tanesi de “bibliyoterapi” olarak adlandırılan yapılandırılmış okuma materyalini kullanan bir psikoterapi şeklidir (Emmanuel ve ark., 2020). Bibliyoterapi bireyin güçlüklerini daha iyi anlaması ve daha iyi başa çıkabilmesine yardım amacıyla, onunki ile benzer olay ve çatışmalarla uğraşmakta olan kişilerin var olduğu okuma materyalinin önerilmesi şeklinde uygulanır (Okumuşoğlu, 2019).
Bir danışmanlık tekniği olarak bibliyoterapi kısaca doğru insanı doğru kitapla doğru zamanda buluşturmanın bir yoludur. Bibliyoterapi, okuyucu hikâye ile kişiliği arasındaki dinamik ilişkiyi yakaladığında başlar (Öner, 2007). Bibliyoterapi tekniği, bireylerin gelişim dönemlerinde günlük yaşamlarında karşılaştıkları sorunların önlenmesinde ve çözümünde kullanılır (Başarı ve ark., 2018). Yazarlar, bibliyoterapi için ne tür kitapların uygun olduğuna dair çeşitli düşünceler verir. Çoğu uzman, felsefi – dini edebiyatın, masalların, mitlerin bu amaç için uygun olduğu konusunda hemfikirdir. Romanlarda konu bütünlüğü olması ve okuyucunun kendini romandaki karakterle eşleştirebilmesi romanları mükemmel bir tercih yapmaktadır (Janavičienė, 2010).
Farklı araştırmalar bibliyoterapinin stres ve kaygı, kronik ağrı, uyku sorunları, fiziksel şikayetler, depresyon ve saldırganlık gibi farklı problemlerin çözümünde etkinliğini göstermiştir (Tavallaei ve ark., 2018). Bibliyoterapi, problem çözmeyi teşvik etmede, şefkati arttırmada, empatik anlayışı geliştirmede ve öz farkındalığı arttırmada etkilidir (Pehrsson ve McMillen, 2007).
Hikayelerin Önemi
Hikayeler insan duygularını etkiler ve kitaplar gelişim için model görevi görebilir. Okumanın duygular ve gelişim üzerindeki etkileri tarih boyunca kaydedilmiştir (Pehrsson ve McMillen, 2007). Çeşitli medya ve türlerdeki anlatı kurguları, hümanist bilim adamları tarafından ya ahlaki ilkeleri somutlaştırmaları ya da bizi başkalarının ihtiyaçlarına ve bakış açılarına daha duyarlı hale getirme kapasiteleriyle uzun zamandır eğitici olarak kabul edilmiştir (Wimmer ve ark., 2021).
Son zamanlarda yapılan deneysel araştırmalar, okumanın sosyo-duygusal yetkinliklerle ilgili diğer yetenekler üzerinde de olumlu etkileri olduğunun altını çizmiştir (Pehrsson ve McMillen, 2007). Birçok araştırmacı, anlatı okumanın gelişmiş sosyal biliş ile ilişkili olduğu fikrini desteklemektedir (Wimmer ve ark., 2021). Hikayeler genellikle karakterler ve sosyal etkileşimleriyle ilgilidir; bu nedenle okuyucular anlatıları anlamak için sosyal bilişlerini kullanmalıdır (Lena ve ark., 2021).
Buna ek olarak, yazılı anlatılar sosyal bilişi uygulamak için güvenli bir ortam sağlar. Çünkü, gerçek hayattan farklı olarak, okuyucular sosyal durumları anlamlandırmak için birkaç kez yeniden okuyabilir ve yanlış anlamalar okuyucu veya başkası için olumsuz sonuçlara yol açmaz (Wimmer ve ark., 2021). Dodell-Feder ve Tamir (2018) tarafından 14 çalışma üzerine yürütülen bir meta-analiz, okuma ile sosyal biliş gelişimi arasındaki ilişkiyi güçlendirmektedir. Bu bulgu, kurgu okumanın sosyal bilişi geliştirdiğine dair kanıtları desteklemektedir (Batini ve ark., 2021).
Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda, okumanın doğuştan getirdiğimiz ihtiyaçlarla ailede başlayıp yaşam boyu devam eden bir etkinlik olduğu ve kişinin psikolojik iyi haline katkı sağladığı yadsınamaz bir gerçektir. Kısaca bibliyoterapi, psikoterapi sürecinde okuma materyalinin kullanmasını ve terapi sürecini yönetmesini içermektedir. Bibliyoterapi tekniği öz farkındalığı arttırarak kişinin gelişim sürecine katkıda bulunmaktadır. Bu tekniğin sosyal bilişi geliştirdiği araştırmalarca desteklenmektedir.
Kaynaklar
Alan, Y. (2020). Türkiye’deki üniversite öğrencilerinin kitap okuma profilleri. Söylem Filoloji Dergisi, 5(1), 278-303. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.720634
Arıcı, A. F. ve Taşkın, Y. (2019). Okuma becerisinin diğer dil becerileriyle ilişkisi. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 5(2), 185-194. https://doi.org/10.32570/ijofe.650240
Başarı, Ş., Latifoğlu G. ve Güneyli A. (2018). Influence of bibliotherapy education on the social-emotional skills for sustainable future. Sustainability, 10(12), 4832. https://doi.org/10.3390/su10124832
Batini, F., Luperini, V., Cei, E., Izzo, D. ve Toti, G. (2021). The association between reading and emotional development: A systematic review. Journal of Education and Training Studies, 9(1), 12-50. https://doi.org/10.11114/jets.v9i1.5053
Dodell-Feder, D. ve Tamir, D. I. (2018). Fiction reading has a small positive impact on social cognition: A meta-analysis. Journal of Experimental Psychology: General, 147(11), 1713. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/xge0000395
Emmanuel, S., Linda, Ö. ve Karim, A. A. (2020). Bibliotherapy: Reading ovid during covid. Frontiers in Psychiatry, 11, 1664-0640. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.567539
Janavičienė, D. (2010). Bibliotherapy process and type analysis: review of possibilities to use it in the library. Tiltai, (4), 119-132.
Karatay, H., Külah, E. ve Kaya, S. (2020). Okuma alışkanlığını geliştirme yöntem, teknik ve modelleri. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 8(1), 89-107. https://doi.org/10.35233/oyea.707967
Kourkouta, L., Iliadis, C., Frantzana, A. ve Vakalopoulou, V. (2018). Reading and health benefits. Journal of Healthcare Communication, 3, 39. http://dx.doi.org/10.4172/2472-1654.100149
Lena, A. T., Damayanti, Y. ve Benu, J. M. Y. (2021). Our stories: A woman, a teenager, a single mother: Psychological well-being of a single mother adolescents. Journal of Health and Behavioral Science, 3(3), 360-380. https://doi.org/10.35508/jhbs.v3i3.3864
Novari, A. (2018). The impacts of students’ reading habit and their language attitudes toward reading comprehension. Journal of English Education Studies, 1(1), 31-41. https://doi.org/10.30653/005.201811.11
Okumuşoğlu, S. (2019). Bilişsel bir simülasyon olarak sanat; edebiyat, sinema, bibliyoterapi ve diğer kesişimler. Current Research in Social Sciences, 5(1), 1-8. http://dx.doi.org/10.30613/curesosc.438077
Öner, U. (2007). Bibliyoterapi. Journal of Arts and Sciences, 1(7), 133-150. https://dergipark.org.tr/en/pub/cankujas/issue/4013/52999
Pehrsson, D. ve McMillen, P. S. (2007). Bibliotherapy: Overview and implications for counselors. Professional Couseling Digest, 2. https://digitalscholarship.unlv.edu/lib_articles/27/
Su, Z., Wang, Y., Sun, Y., Ding, J. ve Ma, Z. (2018). Reading independently and reading with a narrator: Eye movement patterns of children with different receptive vocabularies. Frontiers in Psychology, 9, 1753. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01753
Tavallaei, V., Rezapour-Mirsaleh, Y., Rezaiemaram, P. ve Saadat, S. H. (2018). Mindfulness for female outpatients with chronic primary headaches: An internet-based bibliotherapy. European Journal of Translational Myology, 28(2). https://doi.org/10.4081/ejtm.2018.7380
Wimmer, L., Friend, S., Currie, G. ve Ferguson, H. J. (2021). Reading fictional narratives to improve social and moral cognition: the influence of narrative perspective, transportation, and Identification. Frontiers in Communication, 136. https://doi.org/10.3389/fcomm.2020.611935