Bipolar I Bozukluğa Dair Kitap Önerileri
Durulmayan Bir Kafa, Kay Redfield Jamison
Durulmayan Bir Kafa, Kay Redfield Jamison’un otobiyografi türünde yazdığı ve 17 yaşından beri manik depresif hastalıkla nasıl başa çıktığını anlattığı 2014 basımlı kitabıdır. Kay Redfield Jamison, manik-depresif hastalıklar üzerine uluslararası bir tıp profesörüdür. Kitapta hastalığı yenmesinde etkili olan iradesini ve azmini etkileyici bir dille anlatmaktadır. Çevirmenliğini Pınar Kür’ün yaptığı kitap, sonuçları oldukça önemli olabilecek bu hastalığa dikkat çekmektedir.
Bipolar veya manik depresif bozukluk, büyük hastalık oranı ile ilişkili; sık, şiddetli ve çoğunlukla tekrarlayan bir duygudurum bozukluğudur (Müller-Oerlinghause ve ark., 2002). Bipolar bozukluk tekrarlayan yüksek (yani mani) ve düşük (yani depresyon) ruh ve düşünme halleri ile aktivitelerden oluşmaktadır (Latalova ve ark., 2013). Bipolar bozukluk, gençler arasında yetersizliğin başlıca nedenlerinden biridir. Bilişsel ve işlevsel bozulmaya, özellikle de intiharla ölüme neden olmaktadır (Grande ve ark., 2016). Yazarın da mani dönemindeyken aşırı davranışlarda bulunduğu, hatta intihara kalkıştığı görülmektedir. Nilsson ve arkadaşlarına (2016) göre, bipolar bozukluğa sahip bireylerde algılanan damgalanma seviyesi yüksektir. Psikoeğitim alan bireylerde bu damgalanma seviyesi daha düşüktür (Nilsson ve ark., 2016). Yazarın kendisi ruh sağlığı alanında çalıştığı halde çevresindekiler tarafından damgalanmaktan oldukça korktuğu göze çarpmaktadır. Kitapta bipolar bozukluğa sahip bir bireyin hayata bakış açısı, korkuları, acıları ve neler hissettiği anlatılmaktadır.
Bipolar Çocuğunuz ve Siz, Judith Lederman ve Candida Fink
Gazeteci Judith Lederman, bipolar bir çocuk annesi ve çocuk psikiyatristi olan Candida Fink tarafından yazılan bu kitap, anne ve babalara bu tanıyı almış çocuklarıyla nasıl baş etmeleri gerektiği, sağlamaları gereken bakım ve destek hakkında bilgiler vermektedir. Kitabın bölümleri genel olarak bipolar tanısı olan çocukların anneleri için yazılmış olup bölümlerin sonunda doktorun önerilerini de içermektedir.
Bipolar bozukluğun tarihsel olarak sadece çocuklarda ve ergenlerde nadiren ortaya çıktığı düşünülse de son zamanlarda bu tanıyı alan çocuk ve ergenlerde önemli bir artış görülmektedir (Renk ve ark., 2014). Pediatrik bipolar sıklıkla karışık manik durumlarla birlikte dönemsel olmayan, kronik, hızlı döngü olarak kendini göstermektedir (Birmaher, 2013). Kitapta genel olarak müdahale sürecinin yönetilmesi üzerinde durulmuş olup öneriler verilmektedir. Çocuklarda ve ergenlerde bipolar bozukluğun uygun müdahalesi doğru bir tanılama yöntemine dayanmaktadır (Washburn ve ark., 2011). Kitapta alternatif müdahaleler başlığında hayvan ve at terapisi de önerilmektedir.
Yaşama Dokunmak İçin: Bir Manik Depresifin Notları, Sevil Avşar
Kitap, yazarın günlük anekdotlarının derlenmesiyle ve özellikle kendi manik dönemlerinde yazdığı notları günün birinde başka bir danışanın müdahale sürecine katkı sağlaması amacıyla yazılmıştır. Yazarın hastalık sürecindeki acı vermiş anılarını, algılarını, duygularını ve kendi düşüncelerine dair değerlendirmeleri içermektedir. Bir manik depresif hastanın gözünden dünyayı nasıl algıladığını görmek açısından oldukça önemli bir kitaptır.
Yaşam kalitesi, çeşitli nedenlerden dolayı sağlık hizmetlerinin giderek daha önemli bir sonucu haline gelmektedir (Saarni ve ark., 2010). Bipolar bozuklukta hastalık özellikleri, demografik değişkenler ve nörobilişsel eksiklikler yaşam kalitesini oldukça etkilemektedir (Fulford ve ark., 2014). Bipolar bozukluğu olan kişiler, iş, aile ve sosyal işleyiş alanlarındaki zorluklar da dahil olmak üzere genel nüfustan daha düşük bir yaşam kalitesine sahiptirler (Abraham ve ark., 2014). Bu kitap da bipolar tanısı almış bir kişinin yaşamını, algı ve düşünce dinamiklerini, hayata bakış açısını yansıtmaktadır.
Bipolar 1 Bozukluğa Dair Film Önerileri
Sylvia, 2003
Sylvia, biyografi-drama türündeki 2003 yapımlı filmdir. Yönetmenliğini Christine Jeffs’in üstlendiği film, ünlü şair Sylvia Plath’ın hayat hikayesini anlatmaktadır. Sylvia, oldukça yetenekli bir şairken evlilik hayatında yaşadığı sıkıntılardan dolayı kendini bir depresyonun içinde bulur. Bu depresyon ise onun intiharı ile son bulacaktır. Bipolar bozuklukta intihar riski, hastalığın özelliklerine ve hastalığın evresine bağlı olarak değişir (Miller ve Black, 2020). Şiirlerinde dahi bipolar bozukluğun izlerini taşıyan Sylvia, uzun bir depresyon döneminin ardından kendi kafasını fırının içine sokarak intihar etmiştir.
Tedavi edilmemiş psikiyatrik hastalığın en ciddi komplikasyonu olan intihar, insan hayatındaki en trajik olaylardan olup kalan yakınları ve arkadaşlarının arasında ciddi psikolojik sıkıntıya neden olan bir sorundur (Rihmer ve Kiss, 2002). Bipolar bozukluk tüm psikiyatrik durumların en yüksek intihar oranına sahiptir ve genel popülasyonun yaklaşık 20 ile 30 katıdır (Miller ve Black, 2020).
Bay Jones (Mr. Jones), 1993
Film, bipolar hastası bir adamın manik evresinde anlık coşkuya kapılarak sahneye atlaması sonucu tutuklanması konu almaktadır. Psikiyatri hastanesindeki doktoru ile yaşadıkları aşk filmin asıl konusunu oluşturmaktadır. Manik dönem, artan öz önem duygusu, uyku ihtiyacının azalması, aşırı konuşkanlık, düşünce uçuşmaları ve zevk arayan faaliyetlere aşırı katılım ile karakterizedir. Artan fiziksel aktivite, manik atağı olan hastalarda artan enerji harcaması ile ilişkilidir (Caliyurt ve Altiay, 2009). Artan enerji ve dürtüsellik ile beraber manik dönemdeki hastalar oldukça tehlikeli olabilmektedirler. Filmde de Mozart’ın 9. Senfonisi’nde manik dönem geçiren Jones, sahneye atlamıştır.
Ateşle Oynayanlar, 2015
Psikiyatri servisinde geçen filmin yönetmenliğini Paul Dalio üstlenmektedir. Filmde iki bipolar bozukluğa sahip çiftin umut dolu hikayesi işlenmektedir. İki şairin psikiyatri servisinde hoş ve kaotik aşkı filmin konusunu oluşturmaktadır. Bipolar bozukluğu olan kişiler genellikle akran, kardeş ve ebeveyn ilişkileri alanlarında önemli kişiler arası bozulma yaşamaktadırlar (Sewall ve ark., 2020). Filmde de bu bozulmanın ne tür sorunlara sebep olduğu izleyiciye gösterilmek istenmektedir.
Kaynaklar
Abraham, K. M., Miller, C. J., Birgenheir, D. G., Lai, Z. ve Kilbourne, A. M. (2014). Self-efficacy and quality of life among people with bipolar disorder. The Journal of Nervous and Mental Disease, 202(8), 583. https://doi.org/10.1097%2FNMD.0000000000000165
Birmaher, B. (2013). Bipolar disorder in children and adolescents. Child and Adolescent Mental Health, 18(3), 140-148. https://doi.org/10.1111/camh.12021
Caliyurt, O. ve Altiay, G. (2009). Resting energy expenditure in manic episode. Bipolar Disorders, 11(1), 102-106. https://doi.org/10.1111/j.1399-5618.2008.00649.x
Fulford, D., Peckham, A. D., Johnson, K. ve Johnson, S. L. (2014). Emotion perception and quality of life in bipolar I disorder. Journal of Affective Disorders, 152, 491-497. https://doi.org/10.1016/j.jad.2013.08.034
Grande, I., Berk, M., Birmaher, B. ve Vieta, E. (2016). Bipolar disorder. The Lancet, 387(10027), 1561-1572. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(15)00241-X
Latalova, K., Ociskova, M., Prasko, J., Kamaradova, D., Jelenova, D. ve Sedlackova, Z. (2013). Self-stigmatization in patients with bipolar disorder. Neuroendocrinol Lett, 34(4), 265-72.
Miller, J. N. ve Black, D. W. (2020). Bipolar disorder and suicide: a review. Current Psychiatry Reports, 22(2), 1-10. https://doi.org/10.1007/s11920-020-1130-0
Müller-Oerlinghausen, B., Berghöfer, A. ve Bauer, M. (2002). Bipolar disorder. The Lancet, 359(9302), 241-247. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(02)07450-0
Nilsson, K. K., Kugathasan, P. ve Straarup, K. N. (2016). Characteristics, correlates, and outcomes of perceived stigmatization in bipolar disorder patients. Journal of Affective Disorders, 194, 196-201. https://doi.org/10.1016/j.jad.2016.01.025
Renk, K., White, R., Lauer, B. A., McSwiggan, M., Puff, J. ve Lowell, A. (2014). Bipolar disorder in children. Psychiatry Journal, 2014. https://doi.org/10.1155/2014/928685
Rihmer, Z. ve Kiss, K. (2002). Bipolar disorders and suicidal behaviour. Bipolar Disorders, 4, 21-25. https://doi.org/10.1034/j.1399-5618.4.s1.3.x
Saarni, S. I., Viertiö, S., Perälä, J., Koskinen, S., Lönnqvist, J. ve Suvisaari, J. (2010). Quality of life of people with schizophrenia, bipolar disorder, and other psychotic disorders. The British Journal of Psychiatry, 197(5), 386-394. https://doi.org/10.1192/bjp.bp.109.076489
Sewall, C. J. R., Goldstein, T. R., Salk, R. H., Merranko, J., Gill, M. K., Strober, M. ve Birmaher, B. (2020). Interpersonal relationships and suicidal ideation in youth with bipolar disorder. Archives of Suicide Research, 24(2), 236-250. https://doi.org/10.1080/13811118.2019.1616018
Washburn, J. J., West, A. E. ve Heil, J. A. (2011). Treatment of pediatric bipolar disorder: A review. Minerva Psichiatrica, 52(1), 21.