Depresyona Dair Öneri Kitap İncelemeleri
Veronica Ölmek İstiyor, Paulo Coelho
Ünlü Brezilyalı yazar Paulo Coelho tarafından 1998 yılında yazılan bu kitapta yazar kendi hayatından ve deneyimlerinden esinlenmektedir. Kitapta herkesin kendi hayatından kesitler görmesi oldukça mümkündür. Hepimiz hayatımızın belirli evrelerinde her şey yolundayken bile mutsuz hissetmiş ve bu mutsuzluğu gidermek adına alışveriş, uyku, yemek yeme, spor gibi aktiviteler yapmışızdır. Veronica karakteri de hayatında her şey yolunda olmasına rağmen yaşamında hep bir şeyin eksikliğini hisseder ve bu sebeple intihara kalkışır. Bu başarısız girişimden sonra akıl hastanesine kaldırılıp çok az ömrü kaldığını öğrenen Veronica, bu kısa süre zarfında hem kendisini hem de çevresindekileri keşfetme fırsatını yakalar. Çevresindekilerle etkileşime girdikçe hatasını anlayıp pişman olut. Hayatın monotonluğundan bıkıp onu son buldurmak için intihara kalkışan Veronica, kendini ve çevresindekileri keşfetmeye başlayınca ölüm isteğinden bir o kadar uzaklaşır ve yaşanılan her anın kıymetini anlar. Ömrünün kalan son günlerini deli dolu bir aşk yaşayarak geçirmeye başlar.
Veronica’nın başarısız intihar girişimi, depresyonuna rağmen hayata tutunmasını sağlamaktadır. Majör depresif bozukluk, önemli ölçüde kişisel ıstırap, fiziksel ve zihinsel yetersizlik ile ilişkili yaygın bir psikiyatrik bozukluktur. Psikiyatrik bozukluklar arasında majör depresif bozukluk, nüfusun yaklaşık %15-17’sini etkileyerek ve yaklaşık %15’e eşdeğer yüksek intihar riski oranı göstererek en yaygın olanıdır (Orsolini ve ark., 2020).
Kaybolan Bağlar, Johann Hari
Kaybolan Bağlar, gazeteci yazar Johann Hari’nin kendisinin de uzun yıllar mücadele ettiği depresyonun altında yatan nedenleri ve olası çözümleri bulma hikayesini anlatmaktadır. Sadece kişisel bir hikaye olmaktan çıkıp aynı zamanda toplumsal eleştiriler de içeren; deneyimlerle kalmayıp bilimsel araştırmalar da dayanan bu hikaye, depresyonun tedavisinde ilaçlarla yetinmeyip daha kalıcı çözüm önerilerinde bulunmaktadır. Yazara göre depresyon, içinde yaşanılan toplumun sorunlarını yansıtan kolektif bir sorundur. Yazar, depresyonu kolektif olarak algılamasından dolayı çözümünün de kolektif olması gerektiğini savunur.
Klinik kılavuzlar orta ila şiddetli depresyonunun antidepresan ilaçlarla müdahale edilmesini önerse de bazı antidepresan ilaçların, savunmasız danışanlarında intihar düşüncelerinin ortaya çıkmasına veya var olanların kötüleşmesine neden olup olmadığı konusunda tartışmalar devam etmektedir (Cipriani ve ark., 2005). Sadece antidepresan kullanımının uzun vadede etkili olmadığı yazar tarafından açıkça belirtilmektedir.
Depresyon, Bilişsel Davranışçı Terapi Işığında Kendine Yardım Kılavuzu, Fuat Torun
Psikonet yayınlarından çıkan “Depresyon” kitabı, bilişsel davranışçı terapi ışığında kendine yardım kılavuzu olarak yazılmıştır. Kitap herkesin anlayabileceği bir dille, teknik ayrıntılara girilmeden okuyucuya sunulmaktadır. Bu nedenle depresyon tanısı almış kişilerin de okuyup bilinçlenmesi açısından önemlidir. Bilişsel davranışçı terapi, zihinsel bozuklukların ve psikolojik sıkıntıların bilişsel faktörler tarafından sürdürüldüğü temel öncülünü paylaşan bir müdahale tekniğini ifade eder (Hofmann ve ark., 2012). Yazara göre de bize acı veren olaylar değil, olayları algılama ve yorumlama şeklimizdir.
Depresyon kişinin aile, arkadaşlar ve erken romantik partnerlerle daha yakın ilişkiler kurma ve sürdürme becerisine müdahale eder; okul performansını bozar ve intihar girişimi ve tamamlama riskini artırır (Weersing ve Brent, 2006). Depresyon için bilişsel davranışçı terapi, tüm tıpta en iyi araştırılmış ve etkililiği ortaya koyulmuş tedavilerden birisidir (Sudak, 20212).
Depresyon – Yaşanmış Örnekler, Pratik öneriler, Uygulamalar, Paul Gilbert
Depresyon kitabı, kendini çok yorgun ve bitkin hissedenler, ilgisiz ve meraksız olan, herhangi bir aktiviteden zevk almaz hale gelenlere hitap etmektedir. Depresyon hastaları suçluluk, utanç, kıskançlık veya artan öfke duyguları ile akıllarına hep kötü şeyleri getirirken bir şeye odaklanmakta zorlanmaktadırlar. Bu bireyler için duygusal anlamda en ufak bir yükü taşımak bile zor olabilmektedir. Yedikleri ve içtiklerinden bir şey anlamazlar. Ya çok yemektedirler ya da iştahları kapalı olmaktadır. Bu tür belirti ve yaşam deneyimlerine sahip olan bireylerin yalnız olmadığına dikkat çekmeyi isteyen kitap depresyonda olmanın oldukça insani bir deneyim olabileceği noktasına dikkat çekmektedir. Depresyonun neden bazı insanlarda var olduğunu düşünmekten daha çok belirtileri, tetikleyici faktörleri ve yatkınlık durumları nelerdir gibi durumların üzerinde durum bireylere farkındalık kazandırmayı amaçlayan kitap, aynı zamanda da en etkili müdahale yöntemlerini de sunmaktadır. Depresyon alanında çalışmaları ile bilinen Klinik Psikolog Paul Gilbert’in bu kitabı oldukça ilgi görmektedir. Depresyonla mücadele eden bireyler, partnerleri, aileleri ve yakınları için depresyonu anlamak ve tanımlamaya yönelik güvenlik bir kaynak kabul edilen “Depresyon”, içerisinde bilişsel davranışçı teknikleri uygulandığı pratik egzersizler yardımıyla yüzlerce insanın kendi kendine depresyonu yenmesi noktasında teşvik edici bir kitaptır.
Depresyona Dair Film ve Dizi Önerileri
Ölmek için 13 Sebep (13 Reasons Why), 2017
Jay Asher’in 2007 basımlı romanından uyarlanan dizide, 17 yaşındaki Hannah Baker’in intiharından sonra bir sınıf arkadaşı kapısında onu intihara sürükleyen olayları anlattığı bir dizi kaset bulur. Bu kasetler Hannah’ın ağzından intihar etmeden önce bu trajik kararına sebep olan olaylardan bahsetmektedir. Toplamda 13 tarafı dolu olduğu belirtilen bu 7 kasetteki ses “sadece iki kural” olduğunu ve bunların ilkinin “dinle”, ikincisinin ise “aktar” olduğunu söyler. Bu iki kuralın, intihar eden gencin dinlenilme anlaşılma ihtiyacını ortaya koymaktadır. Dizide öne çıkan diğer detay ise intihardan önceki sahneler canlı renklerle çekilmişken intihar sonrasında soğuk ve cansız renkler kullanılması. Oldukça ünlü yapımcılara sahip olan bu dizi fazlaca ilgi çekmiş olup Netflix’in en çok izlenen dizileri arasında yer almaktadır.
Kasetlerde Hannah Baker’in birden fazla kez zorbalığa uğraması sonucu intihara sürüklendiği görülmektedir. Zorbalık tüm okullarda görülür, ancak sağlık ve refah ,le ilgisi belirsizdir. Bir yandan yaygın ve normal bir gelişim deneyimi olarak kabul edilebilir; alternatif olarak, stresin ve fiziksel ve duygusal sorunların önemli bir nedeni olarak düşünebilir (Bond ve ark., 2001). Hannah Baker örneğinde yaşadığı zorbalık onun fiziksel ve duygusal sorunlar yaşamasına neden olmaktadır. Depresif, endişeli ve stres belirtilerinin çocuk ve ergen davranış problemleriyle ilişkili olduğu bulunmaktadır (Betts ve ark., 2015).
BoJack Horseman (BoJack Atadam), 2014
BoJack Horseman, Raphael bob-Waksberg tarafından oluşturulan bir Amerikan yetişkin animasyonu web televizyon dizisidir. Ağırlıklı olarak Los Angeles’da geçen dizi 19990’lardan bir durum dizisinin eski yıldız oyuncusu BoJack Horseman’in (Arnett), hayalet yazar Diane Nguyen (Brie) tarafından yazılan bir otobiyografi ile yeniden ünlü olma hikayesini anlatarak başlamakta ve ilerleyen bölümlerde BoJack’in iç sorunları ele almaktadır. BoJack Horseman, yetim kalmış üç insan çocuğu yetiştirmeye çalışan genç bir bekar atı merkez alır. Aynı zamanda uyuşturucuya, alkole olan bağımlılığı vardır. BoJack ayrıca menajeri ve tekrar tekrar kız arkadaşı Princess Carolyn’in talepleriyle, ona yüklene oda arkadaşı RTodd Chavez’in ve eski rakibi Bay Peanutbutter’ın yanlış yönlendirilmiş maskaralıklarıyla mücadele etmek zorundadır. Depresyon hastalığını animasyon katakterler üzerinden anlatan bir dizi olmasıyla, bu hastalığı daha iyi kavrayabilmek için her yaştan insanın izleyebileceği bir yapımdır.
Bir Başkadır Dizisi Ruhiye Karakteri İncelemesi, 1. Sezon, 2020
Psikolojik, sosyolojik ve siyasi olmak üzere çok katmanlı olan Bir Başkadır dizisindeki Ruhiye karakteri, hayatı travmalar ile dolu majör depresyon hastasıdır. Genel anlamda analiz etmek gerekirse, Ruhiye çocuklarıyla arası iyi ancak eşi tarafından çok fazla ilgi görmemekte ve anlaşılmamaktadır. Ruhiye gün içinde sadece sigara içmektedir, ev işleri ve çocuklarla çok fazla ilgilenmemektedir. Ruhiye aynı zamanda gerçeklikten kopmuş bir sakinlik içerisindedir ve sanki etrafında her şey yolunda veya kimseye bir şey olmamış gibi davranabilmektedir. Depresif atak geçirdiği dönemlerde kendine zarar verici davranışlara başvurmaktadır. Dizi içerisinde Ruhiye’nin travması ile yüzleşmesi için yaratılan alanda Ruhiye bu travmaların kaynağı ile yüzleşmektedir. Sonralarında ise Ruhiye’nin depresif ve kaygılı halleri azalmaktadır.
Masumiyetin İntiharı (The Virgin Suicides), 1999
Masumiyetin İntiharı filmi aynı adlı bir romana dayanmaktadır ve Sofia Coppola’nın yönettiği bu film, 70’lerin banliyösünde Lizbon kız kardeşlerin etrafında toplanmaktadır. Kız kardeşlerin etrafında toplanmaktadır. Kız kardeşler tutucu anne ve babalarından dolayı oldukça gizemlidir. Kızların ebeveynlerinin duygusal tepkisi, onlarda yalnızca artan izolasyona ve depresyona sebep olmaktadır. Filmin devamında diğer kız kardeşlerin hikayelerine bakıldığında, yine benzer başkaldırı eylemleri görülmektedir. Film, kız kardeşlerin en küçüğünün intiharıyla başlamaktadır. Film içerisinde yer alan ikinci olay ise, çoğu gencin yapmak istediği şeyi yaparken ev kurallarının sınırını en açık şekilde zorlayan kız kardeş Lux ile istediği her kızı elde edebilen ama yalnızca istediği kız olan Trip Fontaine arasında geçen ilişkidir. Kız kardeşler komşularının çocukları olan 5 dost ile hem kendi cinselliklerini hem de kadınlığın gizemlerini keşfetmektedirler. Film, Amerikan halkının muhafazakarlık ile karşılaştığı durumlarda nelerin olabileceğini vurgulayan, gençlik filmi havasındadır.
Prozac Toplumu (Prozac Nation), 2001
Prozac Nation filmi, depresyon ve uyuşturucu ile mücadele eden ünlü Elizabeth Wurtzel’in otobiyografisine dayanmaktadır. Filmde yer alan Lizzie’nin Harvard Üniversitesi’ndeki birinci yılında yolunu bulmaya çalışırken majör depresyon mücadelesi konu alınmaktadır. Film boyunca Lizzie’nin duygusal anlamda iniş çıkışları olduğu, hayatının en önemli yılları sayılabilecek üniversite döneminde annesinin bile kendisinden daha heyecanlı olması ve Lizzie’nin yaşamındaki güzelliklerden keyif ve haz almaması, daha kederli ve hüzünlü bir karakter olduğu gözler önüne serilmektedir. Bu süreç içerisinde dönem dönem rahatsızlandığında daha iyi bir gidişat olsa da kendisi de bu durumdan yorgun düşmektedir. Lizzie’nin üniversite yılları, aşk hayatı ve edindiği deneyimlere eşlik etmek isteyenler için depresyon konusunda izlenebilecek yapımlardan bir tanesidir.
Yedi Yaşam (Seven Pounds), 2008
Yedi Yaşam, 2006 yapımı Umudunu Kaybetme’nin yönetmeni Gabriele Muccino’yu Will Smith ile bir kez daha bir araya getirmektedir. Filmin konusunu geçmişte yaptığı hatalardan dolayı çok pişmanlık yaşayan ve intihar düşüncesini gezdirmeye devam ederken hayatına giren tamamen yabancı 7 şahısın vesilesi ile hatalarının kefaretini ödeme şansı doğması oluşturmaktadır. İntihar düşüncesi olan depresif hastalarda sosyal desteğin oldukça önemli olduğunu gösteren film bu yönüyle önemlidir. Sosyal desteğin yetişkinleri depresyon riskinden bağımsız olarak koruyabildiği kanıtlanmaktadır (Blazer, 2005).
Komik Bir Hikaye (It’s a Kind of Funny Story), 2019
Komik Bir Hikaye, 2010 yılında Amerikalı komedi darama yazarı ve yönetmeni Anna Boden ve Ryan Fleck tarafından 8 Ekim 2010’da Amerikalı Birleşik Devletleri’nde piyasaya sürülmüş ve olumlu eleştiriler almıştır. Filmde hayatı istediği gibi gitmeyen ve olumsuzluklar yüzünden depresyona girmiş olan Craig isimli gencin tüm çabalara rağmen bundan kurtulamaması ve sonunda yetişkin insanların bulunduğu bir psikiyatri kliniğinde yardım almaya başlaması işlenmektedir. Burada, her şeye yeni bir başlangıç yapacağını düşünen genç adamın, orada ilginç ve eğlenceli kişilerle tanışınca düşünceleri değişecektir.
Saksı Olmanın Faydaları
Romantik/dram türlerinde olan Saksı Olmanın Faydaları, yaşamlarında travmalar bulunan ancak hayata tutunmaya kararlı, sakin ve orta sınıftan gençlerin büyüme süreçlerini beyazperdeye aktarmaktadır. Duygusal ve eğlenceli bir bakış açısıyla karakterlerin yaşamlarına inen film, üç genç arasında geçen ilişkiyi temeline almaktadır. Charlie sağlıklı ve aktif olarak sosyal ilişkiler kuramayan biridir. Bu nedenle kimsenin onu fark etmediğini ve umursamadığını düşünmektedir. Bir partide Sam’i öpmek için başarısız bir girişim ardından tekrar depresyona ve yalnızlık içerisine düşmektedir. Ancak bu duruma sebep olan Sam’in Charlie’yi içerisinde bulunduğu durumdan çıkarması ve bulunduğu destekler filme tüm samimiyetiyle aktarılmaktadır. Depresif süreci ardından umudun hala var olabileceği ve umut olgusunun güçlendirilmesinde etken faktörleri daha iyi anlayabilmek adına izlenmesi tavsiye edilen bir yapımdır.
Kaynaklar
Betts, K. S., Williams, G. M., Najman, J. M. ve Alati, R. (2015). The relationship between maternal depressive, anxious, and stress symptoms during pregnancy and adult offspring behavioral and emotional problems. Depression and Anxiety, 32(2), 82-90. https://doi.org/10.1002/da.22272
Blazer, D. G. (2005). Depression and social support in late life: A clear but not obvious relationship. Aging and Mental Health, 9(6), 497-499. https://doi.org/10.1080/13607860500294266
Bond, L., Carlin, J. B., Thomas, L., Rubin, K. ve Patton, G. (2001). Does bullying cause emotional problems? A prospective study of young teenagers. Bmj, 323(7311), 480-484. https://doi.org/10.1136/bmj.323.7311.480
Cipriani, A., Barbui, C. ve Geddes, J. R. (2005). Suicide, depression, and antidepressants. The Bmj, 330(7488), 373-374. https://doi.org/10.1136%2Fbmj.330.7488.373
Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J., Sawyer, A. T. ve Fang, A. (2012). The efficacy of cognitive behavioral therapy: A review of meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427-440. https://doi.org/10.1007/s10608-012-9476-1
Orsolini, L., Latini, R., Pompili, M., Serafini, G., Volpe, U., Vellante, F. ve De Berardis, D. (2020). Understanding the complex of suicide in depression: from research to clinics. Psychiatry Investigation, 17(3), 207. https://doi.org/10.30773%2Fpi.2019.0171
Sudak, D. M. (2012). Cognitive behavioral therapy for depression. Psychiatric Clinics, 35(1), 99-110. https://doi.org/10.1016/j.psc.2011.10.001
Weersing, V. R. ve Brent, D. A. (2006). Cognitive behavioral therapy for depression in youth. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 15(4), 939-957. https://doi.org/10.1016/j.chc.2006.05.008