Premenstrüel Disforik Bozukluğa Dair Kitap Önerileri
Premenstrüel Disforik Bozukluk Olgusu, Diana L. Dell ve Carol Svec
Premenstrüel disforik bozukluk, adet döngüsünün ikinci dönemi sırasında aylık olarak tekrarlayan duygusal, davranışsal ve somatik belirtiler kümesinden oluşmaktadır (Rapkin ve Lewis, 2013). Premenstrüel disforik bozukluğu olan kadınlar, sosyal veya mesleki alanlarda ciddi işlev bozukluğuna neden olan duygusal veya somatik belirtiler yaşarlar (Biggs ve Demuth, 2011). 2003 yılında yayımlanan bu kitap, premenstrüel disforik bozukluğu kapsamlıca açıklayan ve tedavi seçenekleri sunan ilk kitap olma özelliğini taşımaktadır. Hastalığın nedenleri ve tedavileri üzerine hızla büyüyen bilimsel araştırmalara rağmen, bu hastalıktan yakınan birçok kadına hala hepsinin kafalarında olduğu söylenmektedir. Profesyoneller arasında bile, sorunun nasıl sınıflandırılacağı konusunda tartışmalar devam etmektedir. Bu kitap tüm bu kanılara farklı bir bakış açısı sunmaktadır. Kitapta okuyucunun premenstrüel disforik bozukluğu sahip olup olmadığı, medikal müdahale şekilleri ve alternatif tedavi seçeneklerinden bahsedilmektedir. Bilgilendirici ve ilham kaynağı olması açısından vaka örnekleri üzerinden gidilmektedir. Hastalığı anlamada ve müdahale seçeneklerini sunmada kitabın bir başyapıt olduğu söylenebilmektedir.
Lanet: Son Tabuyla Yüzleşme: Adet Kanaması, Karen Houppert
Âdet kanaması biyolojik bir düzenlilik olsa da farklı tarihsel dönemlerde hem farklı kültürler arasında hem de tekil bir kültürün içinde değişik sembolik ifadelere, anlamlara ve pratiklere sahip olmuştur (Yıkmış, 2020). Doğal olan bu kanamaya çoğu toplum ve kültürde bir tabu olarak bakılmakta ve hakkında konuşulmamaktadır. 2004 yılında yayımlanmış olan bu kitapta Karen Houppert, âdet kanamasıyla yüzleşmemizi sağlarken aynı zamanda bu tabunun toplum içinde kullanılarak nasıl bir endüstriye hizmet ettiğini de göstermektedir. Konusu bakımından oldukça çarpıcı olan bu kitapta, tabu haline gelmiş âdet kanamasını saklama çabasının kadınlarda yarattığı hem fiziksel hem ruhsal yıkımlaradeğinilmektedir. Premenstrüel disforik bozukluğuna ve premenstrüel sendroma da değinen yazar, kendi cinsiyetinden utanarak büyüyen genç kızların depresyona kadar itilebildiklerinden ve bu sendromları yaşamak zorunda kalabildiklerinden de bahsetmektedir. Kitap, bu bozukluğun biyolojik olduğu kadar çevrenin ve toplumun etkisiyle ve toplumsal algılarla da gelişebileceğini göstermesi açısından oldukça değerlidir.
Psikiyatrinin Kara Kitabı: Beyninizi Yakmaya Hazır Mısınız, Oytun Erbaş
Oytun Erbaş tarafından 2019 yılında yazılan bu kitapta genel anlamda psikiyatrik bozuklukların nedenleri ve sonuçları ele alınarak tedavi konusundaki yetersizlikler ortaya konulmuş ve bu konuda çözümler üretilmeye çalışılmıştır. İnsanların nasıl bir beyin istiyorlarsa o beyni kendilerinin oluşturduğu felsefesi savunulmuştur. Beyni, duyguları ve psikiyatrik bozuklukları anlamada bir başucu kitabı görevi görmektedir.
Kitapta adet dönemi evrimsel temellerle açıklanmaya çalışılmaktadır. Kadınlarda adet öncesi yaşanan gerginliğin sebebinin insan evriminde ne gibi bir avantaj sağladığı üzerinde durulmuş ve konuya farklı bir bakış açısı geliştirmiştir. Evrime göre menstrüasyon bağımsız bir fizyolojik süreç değildir ve buna yol açan evrimsel olaylardan bağımsız olarak seçilmesi muhtemel değildir (Finn, 1998). Gillings’e (2014) göre, premenstrüel semptomların üreme şansını arttırdığı içinseçici bir avantajı bulunmaktadır. Evrimsel olarak premenstrüel semptomların bazıları yeni bir partner bulma şansını arttırmaktadır (Gillings, 2014). Kitapta da adet dönemi öncesi yaşanan bu semptomların evrimsel olarak avantajları sunulmaktadır. Böylece hastalığın etiyolojisini anlamada farklı bir bakış açısı geliştirilmektedir.
Premenstrüel Disforik Bozukluğa Dair Film Önerileri
Kız Arkadaşım (My Girl), 1991
1991 yapımı komedi türünde olan filmin yönetmen koltuğunda Howard Zieff oturmaktadır. Film, 1972 yazında Madison isimli Pennsylvania'da yaşayan 11 yaşındaki bir kızın hikayesini anlatmaktadır. Madison, hipokondriyası bulunan ve ölüme karşı obsesyonu olan küçük bir kızdır. Hipokondriyasından dolayı ilk âdet kanamasını gördüğünde çığlık atar ve bunun bir tür alerji olduğunu düşünmektedir. Kan kaybından öleceğini düşünen Madison için adet olduğunu kabullenmesi oldukça zaman almaktadır.
Genç kızların konuyla ilgili bilgilendirilmemesi veya yanlış yönlendirilmesi de adet dönemine karşı olan tutumlarını etkilemekte ve ileriki yaşamlarında da hissettikleri baskı yüzünden adet öncesi belirli belirtiler yaşamalarına sebep olabilmektedir. Bu konuyu bize göstermesi açısından filmdeki ilk âdet kanaması kısmı oldukça göze çarpmaktadır.
Bağlanmak Yok (No Strings Attached), 2011
Bağlanmak Yok, 2011 yapımı Amerikan romantik komedi filmi olup yönetmen koltuğunda Ivan Reitman oturmaktadır. Filmin konusunu sadece fiziksel bir ilişki yürütmeye çalışan bir çift oluşturmaktadır. Filmde iki yakın arkadaşın aynı anda adet olduğu bir sahne bulunmaktadır. Denk gelen bu adet dönemi ve öncesinde ikisi de bazı belirtiler yaşamıştır. Sinirlilik, gerginlik, depresif ruh hali, ağlama ve ruh hali değişimleri de dahil olmak üzere duygudurum ve davranışsal belirtiler en stresli olanlardır. Ancak meme hassasiyeti ve şişkinlik gibi somatik şikayetler de yaşanabilmektedir (Yonkers ve ark., 2008). Premenstrüel disforik bozukluğa sahip kadınlar; ilişkilerinde, işlerinde veya sosyal faaliyetlerinde majör depresyonu olanlara benzer seviyelerde belirgin aksamalar yaşamaktadır (Freeman, 2003). Filmde premenstrüel disforik bozukluğa sahip olan hastaların yaşayabileceği belirtileri ve aksamaları görebilmemiz açısından önemli sahneler bulunmaktadır.
Mavi Göl (Blue Lagoon), 1980
Randal Kleiser yönetmenliğinde 1980 yılında çekilen bu filmin konusunu bir gemi kazasından sağ kurtulan iki çocuğun tropikal adada büyüyüp gelişen aşkları oluşturmaktadır. Birlikte büyüyen iki çocuk, birbirlerinin her anlarına tanık olmaktadır. Issız adada denizin ortasında regl olan baş karakter Emmeline, zor anlar yaşamaktadır. Yemyeşil, huzurlu ve ıssız bir adada regl olmanın kesinlikle daha kolay olduğu düşünülebilir. Fakat Emmeline’nin yaşadıklarında da premenstrüel sendromlar görmek mümkündür. Bu premenstrüel belirtiler üreme çağındaki kadınlarda sık görülmektedir (Tschudin ve ark., 2010). Premenstrüel disforik bozukluk, premenstrüel sendromun daha şiddetli bir versiyonudur (Freeman, 2003). Matsumoto ve arkadaşlarına (2013) göre, premenstrüel sendrom ve premenstrüel disforik bozukluk arasındaki ilişki belirsizliğini korumaktadır. Ancak premenstrüel disforik bozukluk daha ciddi zihinsel belirtileri yansıtmakta, potansiyel olarak daha yüksek düzeyde işlevsel bozukluğa yol açmakta ve bir kadının hayat kalitesinin daha çok düşmesine neden olmaktadır (Matsumoto ve ark., 2013).
Kaynaklar
Biggs, W. S. ve Demuth, R. H. (2011). Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder. American Family Physician, 84(8), 918-924. https://doi.org/10.1016/b978-1-4557-0790-4.00073-1
Finn, C. A. (1998). Menstruation: a nonadaptive consequence of uterine evolution. The Quarterly Review of Biology, 73(2), 163-173. https://doi.org/10.1086/420183
Freeman, E. W. (2003). Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder: Definitions and diagnosis. Psychoneuroendocrinology, 28, 25-37. https://doi.org/10.1016/S0306-4530(03)00099-4
Gillings, M. R. (2014). Were there evolutionary advantages to premenstrual syndrome? Evolutionary Applications, 7(8), 897-904. https://doi.org/10.1111/eva.12190
Matsumoto, T., Asakura, H. ve Hayashi, T. (2013). Biopsychosocial aspects of premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder. Gynecological Endocrinology, 29(1), 67-73. https://doi.org/10.3109/09513590.2012.705383
Rapkin, A. J. ve Lewis, E. I. (2013). Treatment of premenstrual dysphoric disorder. Women’s Health, 9(6), 537-556. https://doi.org/10.2217/whe.13.62
Tschudin, S., Bertea, P. C. ve Zemp, E. (2010). Prevalence and predictors of premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder in a population-based sample. Archives of Women's Mental Health, 13(6), 485-494. https://doi.org/10.1007/s00737-010-0165-3
Yıkmış, M. S. (2020). Adet Kanaması: Dört Kuşağın Bilgi ve Deneyimleri. Kadin/Woman 2000, 21(2). http://dx.doi.org/10.33831/jws.v21i2.150
Yonkers, K. A., O'Brien, P. S. ve Eriksson, E. (2008). Premenstrual syndrome. The Lancet, 371(9619), 1200-1210. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(08)60527-9