Yıkıcı Duygudurum Düzenleyememe Bozukluğuna Dair Kitap Önerileri
Öfke Nöbeti: Çocuğunuzun Duygularını Anlamanız ve Baş Edebilmeniz İçin, Eileen Hayes
Öfke Nöbeti: Çocuğunuzun Duygularını Anlamanız ve Baş Edebilmeniz İçin, Mikado Çocuk tarafından 2012 yılında yayımlanmış olup anne ve babalar için bir rehber niteliği taşımaktadır. Öfke nöbetleri hakkındaki gerçekler, öfke nöbetlerinin nedenlerini anlamak, bunlarla baş etme yolları, çocuğunuza yardımcı olmak gibi alt başlıklara ışık tutan kitap, öfke sorunu yaşayan çocukların ebeveynleri için oldukça öğretici ve bilgilendiricidir.
Öfke nöbetleri, ebeveynler tarafından bildirilen en yaygın çocukluk davranış problemleri arasındadır (Potegal ve Davidson, 2003). Öfke nöbetleri genellikle ikinci yılda başlar. Öfke nöbetleri sık ve uzun süreli ise, çocuklukta psikopatolojinin ortaya çıkmasına neden olabilirler (Deichmann ve Ahnert, 2021). Yıkıcı duygudurum düzenleyememe bozukluğu, tahrikle orantılı olmayan ve gelişim düzeyiyle tutarsız olan, haftada en az üç kez şiddetli öfke patlamalarının eşlik ettiği kronik, şiddetli ve kalıcı sinirlilik hali ile nitelendirilen bir bozukluktur (Roy ve ark., 2014). Genellikle bu bozukluk gibi diğer psikiyatrik bozukluklarla birlikte ortaya çıkmakta ve hem duygusal hem de davranışsal düzensizliği ciddi düzeyde olan çocukları tanımlamaktadır (Copeland ve ark., 2013). Kitapta da hastalığın temel özelliği olan öfke nöbetleri ile nasıl başa çıkılması ve çocuğa nasıl yaklaşılması gerektiği üzerinde durulmuştur.
Zor Değil Sıra Dışı Çocuk, Mary Sheedy Kurcinka
Ebeveynler için en iyi yirmi kitaptan biri seçilen Zor Değil Sıra Dışı Çocuk, 2022 yılında sıra dışı çocukları anlama rehberi olarak yayımlanmıştır. Gerçek yaşam öykülerinden örnekler sunarak “zor” çocuklara karşı olumlu bir bakış açısı kazandırmaktadır. Zor çocuklar mizaçları gereği gelişim düzeylerindeki ortalama bir çocuktan daha yoğun, daha hassas, daha algısal, daha ısrarcıdırlar ve çok daha yavaş uyum sağlarlar. Bu tarz yıkıcı davranış sorunları, çocukların psikolojik hizmetlere yönlendirilmesinin sık görülen bir nedenidir ve sosyal ve akademik işleyiş üzerinde olumsuz etkileri olmaktadır (Njardvik ve ark., 2022). Kitapta bu çocukların zor değil sıra dışı olarak görülmesi gerektiği aktarılmıştır. Zor olarak tabir edilen öfke patlamaları, uyum sorunları, dikkat dağınıklığı, ısrar gibi durumlar üstünde durulmuştur. Yıkıcı duygudurum düzenleyememe bozukluğuna sahip çocukları da sıra dışı çocuk olarak tanımlayabiliriz ve bu tanıyı alan çocukların ebeveynleri için çocuklarını anlamada oldukça önemli bir kitaptır.
Dramsız Disiplin, Daniel J. Siegel, Tina Payne Bryson
Kitap ünlü doktorlar Daniel J. Siegel ve Tina Payne Bryson tarafından 2019 yılında yayımlanmak üzere yazılmıştır. Kitapta öfke nöbeti ve gerginlik anlarında disiplini sağlama konusunda ebeveynlere yönelik öneriler bulunmaktadır. Günümüzde ve geçmişte disiplin kelimesinin ceza ile bağdaştırıldığı görülmüştür. Ancak kitapta disiplinin ceza ile bağdaştırılmaması ve gerçek tanımı olan öğrenme ile ilişkilendirilmesi gerektiği savunulmuştur. Yazarların verdiği önerilerin hayata geçirildiği hikayeler ve eğlenceli görseller bulunduran Dramsız Disiplin kitabı, sadece çatışmaların nasıl çözülmesi gerektiğine değinmemiştir. Aynı zamanda çocukların beyin gelişimine dair gerçekler ve gelişen beynin nasıl güçlendirileceği üzerinde de durulmuştur.
Ebeveyn ruh sağlığı, tutarsız ebeveynlik, kötü ebeveyn takibi ve sosyoekonomik dezavantaj, çocuklarda ciddi davranış problemlerinin gelişimi ile ilgilidir (Duncombe ve ark., 2012). Öfke nöbeti geçiren ve gergin olan çocuklara ebeveynlerinin tutumlarının ne kadar etkili olduğu kitapta gösterilmiştir. Ebeveynlerin tutumlarının çocukların davranışını belirlemedeki rolünün üstünde durulmuştur. Njardvik ve arkadaşlarına (2022) göre davranışsal ebeveyn eğitim programlarının çocukların davranış problemlerini azaltmada ve uyumu artırmada etkili olduğu gösterilmiştir. Çoğu ebeveynlik programı, çocukların davranış problemlerini çevresel olasılıkları değiştirerek çözülebilecek bir performans açığı olarak kavramsallaştırmaya odaklanmaktadır (Njardvik ve ark., 2022).
Yıkıcı Duygudurum Düzenleyememe Bozukluğuna Dair Dizi/Film/Belgesel Önerileri
Stranger Things, 2016
Stranger Things, korku-bilimkurgu türündeki 2016 yapımlı ABD dizisidir. Yönetmen koltuğunda Duffer Kardeşler olup aynı zamanda senaristliği ve yapımcılığı da üstlenmişlerdir. Dizinin başrol oyuncularını oyun çağındaki küçük çocuklar oluşturmaktadır. Bir gün aralarından biri kaybolur ve para normal olayların yaşandığı kasabada emniyet müdürü dahil herkes çocuğu arar. İzler sürüldükçe işler daha da karmaşıklaşır ve kaybolan çocuğun annesi onu kurtarmak için gözünü karartır. Dizideki çocukların her biri hem aile dramaları hem yaşadıkları olaylar bakımından zaman zaman öfke patlamaları yaşamaktadırlar. Bu çocukların zaman zaman büyüklere isyan ettikleri de görülmektedir.
Öfke, saldırganlık ve sinirlilik, yıkıcı duygudurum düzenleyememe bozukluğu olan çocuklarda sık görülen semptomlardır. Ebeveyn yönetimi eğitimi, çocuk davranış sorunları ve buna bağlı davranış güçlüklerinin tedavisinde etkinlik göstermiştir (Byrne ve Connon, 2021). Dizideki çocukların da davranış güçlükleri ve bozukluklarının ailelerinin tutumlarından kaynaklandığı ve ebeveyn yönetimi eğitimi gerektiği görülmektedir.
Sevginin Gücü (Leon), 1994
Sevginin Gücü, Luc Besson tarafından yazılıp yönetilmiş 1994 yılı Fransa yapımı filmdir. Filmde ailesi öldürülen küçük bir kızın bir mafya tetikçisi tarafından himaye altına alınması işlenmektedir. İkili arasında oldukça derin bir bağ oluşur, birbirlerine kol kanat gererler. Zamanla her ikisi de birbirlerinin hayatlarında önemli bir yerde olduklarını fark ederler ve aralarında bir aşk ortaya çıkar. 12 yaşındaki küçük Mathilda mafya tetikçisi Leon’dan ona silah kullanmasını öğretmesini ve ailesinin intikamını almasını ister. Yaşadığı acılar ve imkânsız aşkı Mathilda’nın duygudurumunu bozar. Silahlarla bu kadar haşır neşir olması yer yer öfke patlamaları yaşamasına sebep olur ve bu öfke patlamaları oldukça risklidir.
Yıkıcı duygudurum düzenleyememe bozukluğu tanısı altı yaşından önce veya 18 yaşından sonra konulamaz (Roy ve ark., 2014). Bu çocuklar düşük hayal kırıklığı toleransı ve duygu düzenleme, sıkıntı toleransı ve davranışsal öz kontrol ile ilgili zorluklar sergilerler (Ramires ve ark., 2017).
Webinar- Yıkıcı Duygudurum Düzenleyememe Bozukluğu: Arka Plan ve Tedavi (Webinar- Disruptive Mood Dysregulation Disorder: Background & Treatment), 2017
Güney Florida Üniversitesi’nden Çocuk ve Ergen Psikiyatristi olan Doktor Saundra Stock bu webinar kaydında yıkıcı duygudurum düzenleyememe bozukluğundan ve tedavisinden bahsetmektedir. Kayıtta, hastalığın DSM-5 tanı kriterlerinden, temel özelliklerinden ve tarihçesinden bahsedilmektedir. Sonrasında ayırıcı tanı yapılması adına diğer hastalıklardan ayıran özellikleri ve beraber ortaya çıktığı hastalıklar belirtilmiştir. Kaydın ikinci kısmı olan tedavi kısmında ise farklı tedavi seçeneklerin araştırmalar yoluyla nasıl desteklendiği kanıtlanmıştır.
Kaynaklar
Byrne, G. ve Connon, G. (2021). The use of standard parenting management training in addressing disruptive mood dysregulation disorder: A pilot study. Journal of Contemporary Psychotherapy, 51(3), 259-263. https://doi.org/10.1007/s10879-021-09489-5
Copeland, W. E., Angold, A., Costello, E. J. ve Egger, H. (2013). Prevalence, comorbidity, and correlates of DSM-5 proposed disruptive mood dysregulation disorder. American Journal of Psychiatry, 170(2), 173-179. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2012.12010132
Deichmann, F. ve Ahnert, L. (2021). The terrible twos: How children cope with frustration and tantrums and the effect of maternal and paternal behaviors. Infancy, 26(3), 469-493. https://doi.org/10.1111/infa.12389
Duncombe, M. E., Havighurst, S. S., Holland, K. A. ve Frankling, E. J. (2012). The contribution of parenting practices and parent emotion factors in children at risk for disruptive behavior disorders. Child Psychiatry and Human Development, 43(5), 715-733. https://doi.org/10.1007/s10578-012-0290-5
Njardvik, U., Smaradottir, H. ve Öst, L. G. (2022). The effects of emotion regulation treatment on disruptive behavior problems in children: A randomized controlled trial. Research on Child and Adolescent Psychopathology, 50, 895–905. https://doi.org/10.1007/s10802-022-00903-7
Potegal, M. ve Davidson, R. J. (2003). Temper tantrums in young children: 1. Behavioral composition. Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics, 24(3), 140-147. https://doi.org/10.1097/00004703-200306000-00002
Ramires, V. R. R., Godinho, L. B. R. ve Goodman, G. (2017). The therapeutic process of a child diagnosed with disruptive mood dysregulation disorder. Psychoanalytic Psychology, 34(4), 488. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/pap0000134
Roy, A. K., Lopes, V. ve Klein, R. G. (2014). Disruptive mood dysregulation disorder: a new diagnostic approach to chronic irritability in youth. American Journal of Psychiatry, 171(9), 918-924. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2014.13101301