Dental Fobiye Dair Öneri Kitap İncelemeleri
Dişçi Korkusu ve Kaygı İçin Bilişsel Davranışçı Terapi, Lars-Göran Öst & Erik Skaret
Lars-Göran Öst tarafından geliştirilen, spesifik fobiler için öncü tek seanslık tedaviye dayanan kısa bilişsel davranışçı terapi uygulamaları kullanılarak diş fobisinin kanıta dayalı tedavisini açıklayan ilk kitap olarak bilinmektedir. Kitap klinik ve dişçilik bağlamında dental fobinin kanıta dayalı tedavisini tanımlamak için klinik psikoloji ve diş hekimliğinden araştırma, deneyim ve teknikleri bir araya getirmektedir. Bölümler dental fobinin tarihçesini, tanılama yöntemlerini, belirtilerini, klinik özelliklerini ve sonuçlarını açıklamaktadır. Ayrıca ağız içi enjeksiyon fobisi, korkmuş çocukların diş tedavisi ve korkunun psikolojik tedavisini desteklemek için ilaç kullanımı gibi ilgili konuları da kapsamaktadır. Batı ülkelerinde nüfusun yaklaşık yüzde 15'inin korku nedeniyle diş bakımından kaçındığı tahmin edilmektedir. Yine de, hastalara kaygılarını kendi kendine yönetme becerilerini öğreten, problem odaklı bir psikolojik müdahale olan bilişsel davranış terapisi, bu konuda fobisi olan insanlar için başarılı bir müdahale olduğunu kanıtlamıştır. Psikoloji ve diş hekimliği alanlarındaki araştırmaları bir araya getiren bu kitap, dişçi fobisinin bilişsel davranışçı terapi kullanılarak kanıta dayalı tedavisini tanımlayan ilk kitaptır. Diş hekimliğindeki profesyonellerin ve öğrencilerin kaygı olgusunun karmaşıklığını anlamalarına ve psikoloji alanındakilerin diş fobisi olan danışanların özel durumunu anlamalarına yardımcı olmaktadır.
Pediatrik Hastalarda Dental Korku ve Kaygı: Yardımcı Olacak Pratik Stratejiler, Caroline Campbell
Bu kitap, pediatrik dental korku, kaygı ve fobi için, uygulayıcılara bu durumların değerlendirilmesi ve yönetimi hakkında tam bir anlayış sağlayacak kapsamlı bir kılavuzdur. Çocukların stres altındayken baş etme tarzları, bu durumların değerlendirmesi ve nasıl yönetileceği noktasında etkili bilgiler sunmaktadır. Kitapta dental fobisi olmayan veya hafif dental fobisi olan çocuklarla ilgili medikal olmayan davranışsal stratejilerden, şiddetli dental fobisi olan çocuklara kadar pratik müdahale teknikleri ve uygun yaklaşımlar kapsamlı bir şekilde ele alınmaktadır. Dişçi kliniğine uyum sağlamak ve kaygıyı azaltmak için dil ve iletişim becerilerinin kullanılmasının önemine ilişkin araştırmalar da kitap içerisinde yer almaktadır. Gevşeme ve hipnoz teknikleri, bunların uygulanması konusunda danışanlara ve ebeveynlerine nasıl tanıtılacağına dair rehberlikle açıklanmaktadır. Sistematik iğne duyarsızlaştırma da dahil olmak üzere, çocukların enjeksiyon alırken başa çıkmalarına yardımcı olan teknikler de yine kitapta ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Ayrıca, uygun olması dahilinde pratik kendi kendine yardım materyali önerisiyle bilişsel davranışçı terapi sunulmaktadır. Çocuk merkezli dental fobinin önlenmesine ilişkin var olan hizmetlerin eksikliğinin de tartışıldığı kitap, etkili müdahale tekniklerini sunması ve zengin içeriğe sahip olması bakımından okunmaya değerdir.
Diş Korkusunu BDT ile Aşmak: Genç Bireylerin Rehberi, Helen Chapman & Nick Kirby-Turner
Dişçi kliniğini ziyaret etmek veya dişçi tarafından tedavi görmekten korkmak dişçi korkusu veya dental fobi olarak adlandırılmaktadır. Bu kitap, genç bireylerde bulunan dirençli dişçi korkusunda ihtiyaçları olan psikolojik müdahale tekniklerini ele almaktadır. Temelinde genç bireylere yardım etmek için farklı müdahale teknikleri sunan kitap, aynı zamanda bu korkunun altında yatan neden ve bu duruma sebep olabilecek faktörlerin de detaylı tartışmasını yapmaktadır. Kitap içerisinde bu gibi açıklamaların yer alması korkunun normalleştirilmesi adına genç bireylere yardımcı olmaktadır. Kitap ayrıca bu durumla mücadele eden ve korkuları sebebiyle ağız sağlığını ihmal eden gençlerin belirtilerini anlamlandırmalarına alan açmaktadır. Ağız içerisindeki sağlık sorunlarının daha da derinleşmesine neden olan dental fobiyi anlamlandırmak, belirtileri hakkında bilgi sahibi olmak ve korku anında ne gibi müdahalelerde bulunulabileceğine ilişkin bilgi veren rehber niteliğindeki bu kitabın okunması tavsiye edilmektedir.
Korkulu Dişçi Hastaları: Anlamak ve Yönetmek için Bir Rehber, Arthur A. Weiner
John Wiley ve Sons yayınevinden çıkan bu kitap, diş hekimliği profesyonellerine hastaların korku, endişe ve fobilerinin temellerini ve bu duyguların diş ortamında olumsuz davranışlar yaratmadaki rolünü aktarmada yardımcı olmaktadır. Diş fobisi diş hekimliği ofislerinde sıkça karşılaşılan bir sorundur. Diş hekimi ile hasta arasındaki ilk etkileşim kaygı, korku ve fobinin varlığını ortaya çıkarabilmektedir (Appukuttan, 2016). Kitap, dişçi korkusunu ve fobisini tanımlamaya yardımcı olan çeşitli yöntemlerin yanı sıra, hasta iş birliğini geliştirmeyi ve tedaviye uyumu sağlamayı amaçlayan sandalye tarafı teknikleri ve pratik tavsiyeler de içermektedir. Bölüm konuları arasında hasta korkusu ve kaygısının temel kökenleri, diş kaygısının nasıl tanımlanacağı ve her yaştan korkulu hastaları yönetmeye yönelik çeşitli yaklaşımlar yer almaktadır. Tartışılan yaklaşımlar, gerektiğinde kombinasyonlar yaratarak davranışsal, farmakolojik, uyutarak veya hipnotik teknikleri de bulundurmaktadır. Bölümler ayrıca psikiyatrik eş tanıları ve özel sağlık ihtiyaçları olanlar da dahil olmak üzere çok çeşitli hastaların kapsamını içermektedir. Tüm diş hekimliği alanında çalışanların, korkulu diş hekimliği hastalarını daha iyi anlamak ve tedavi etmek için sunulan kanıtlanmış yöntemlerden ve pratik rehberlikten büyük ölçüde yararlanması amaçlanmıştır. Alanda uzman kişiler için oldukça önemli bir kitap olup Türkçe çevirisi bulunmamaktadır.
Dental Korku ve Kaygıyı Değelendirmek, Anju Rajwar, Mridula Goswami ve Mahesh Verma
Çocuklarda diş kaygısı ve korkusu birçok ülkede halk sağlığı ikilemi olarak kabul edilmiş ve uzun uzun incelenmiştir (Shim ve ark., 2015). Çocuklarda aşırı diş tedavisi korkusu sıklıkla görülmekte ve bazı olumsuz sonuçları bulunmaktadır. Hem diş hekimi hem de çocuk için bu durum oldukça stresli olabilmekte ve diş hekimine düzensiz veya hiç ziyaret yapılmamasına neden olabilmektedir. Bu durum da çocuğun ağız sağlığı üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Bu korku, çocuğa etkili diş tedavisi yapılmasını da engelleyebilmektedir. Sonuçta, kişinin korku ve kaçınma davranışını güçlendirerek bu olumsuz spirali daha da koruyarak utanç, suçluluk ve aşağılık duyguları yaratarak kısır bir kaçınma döngüsüne sebep olmaktadır. Diş kaygısı/korkusunu tanımlamak ve ölçmek için çok çeşitli araçlar önerilmekte ve uygulanmaktadır. Bu araçların kullanılması, korkulu bireylerin belirlenmesine ve ihtiyaçlara uygun olarak tedavi planının değiştirilmesi için gerekli adımların atılmasına yardımcı olmaktadır. Korku dolu hastaların bu araçlar yoluyla belirlenmesi ve tedavi planlarının yönetilmesi hakkında bilgiler sunmakta olan bu kitap başucu kaynağı niteliği taşımaktadır. Kitabın Türkçesi bulunmamaktadır.
Korkusuz Gülümseme: Diş Fobisinin Üstesinden Gelmek, Joseph Zelig, Nargiz Schmidt ve Robert H. Reiner
Amerikan popülasyonun büyük bir kısmını etkileyen dişçi fobisine sahip danışanları baz alarak yazılan kitap, hayatı dolu dolu yaşayamayan bireylerin rehber edinebilmesi amacıyla yazılmaktadır. Dişçi korkusu veya dişçi kaygısı olarak adlandırılan bu durum,
insanların diş hekimine gitmekten ciddi anlamda korkması ile karakterizedir. Birçok danışan için diş probleminden kaynaklı sorun gittikçe büyür ve kişilerde zayıf benlik algısına sebep olmaktadır. Diş hastaları genelde bu durumu çok net anlamamaktadırlar ve bir çözümü olabileceği noktasında eksik bilgiye sahiptirler. Diş hekimleri Schmidt ve Zelig’in psikolog Reiner ile bir araya gelerek hazırlamış olduğu kitap, dişçi korkusunu yenen insanların hikayelerine yer vererek bu korkuya sahip bireyler için ilham yaratmayı hedeflemektedir. Kitap içerisinde diş tedavilerine dair genel bilgilendirmelerin yanı sıra ağrısız dişçi müdahaleleri hakkında da bilgiler yer almaktadır.
Dental Fobi ve Kaygı: Daha İyi Bir Yönetim için Rehber - Farmakolojik Olmayan Davranış Yönetimi, Abeer Al-Namankany
Dental fobi veya kaygı, dünya genelinde tüm yaş gruplarını etkisi altına alan bir sorundur, ancak bu duruma ilişkin yansımalar çocuk hastalarda çok daha ciddi yansımalara neden olabilmektedir. Hissedilen kaygı durum çok ileri gidene kadar diş tedavisini reddeden birçok çocukta önemli bir faktör olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, diş klinisyenlerinin komplikasyonları önlemek için bu durumu erken teşhis edip doğru şekilde müdahale etmeleri önem arz ermektedir. Bu kitap, çocuklarda ve ergenlerde fobinin ölçümü ve müdahalesi hakkında daha fazla bilgi sahibi olmaları için okuyuculara pratik adımlar atmayı ve böylece önlenebilir vakalarda hastaları klinik anlamında daha iyi şekilde tedavi edebilmeyi amaçlamaktadır.
Dental Fobiye Dair Öneri Film, Dizi ve Belgesel İncelemeleri
Vahşi Koşu (Marathon Man), 1976
Dustin Hoffman, yetenekli diş hekimi ve Nazi savaş suçlusu Dr. Szell'in dahil olduğu uluslararası bir komploya sürüklenen bir adam olarak bu gerilim filminde başrolde yer almaktadır. Filmin kuşkusuz en kötü şöhretli unsurunda Szell, Hoffman'ın canlandırdığı karakter Babe'e keskin aletleri kullanarak dişçilik becerileriyle işkence etmektedir. Hastalarına yaklaşımı, onlarla kurduğu ilişkiler, onlar üzerinde denediği görece cani olarak nitelendirilebilecek davranışları ile Laurence Oliver, sinema tarihinin en tehditkar dişçilerinden biri olabilir. Dentofobiyi beyaz perdeye yansıtan diğer filmlerle aynı türde olmasına rağmen gerilim ve korku açısından daha izlenebilir nitelikte olduğunu söylemek mümkündür. Tüm gerilim hayranları için dentofobiyi daha iyi anlamak adına, Marathon Man bir bütün olarak temel izlemedir.
Dişçi (The Dentist), 1996
1996 yapımı bir koku-gerilim örneği olan Dişçi, diş doktoru olan Alan Feinstone’un sıradışı hikayesini ele almaktdır. Mesleğinde son derece başarılı bir doktor olan Alan, güzel bir eş ve mutlu bir hayata sahiptir. Hayatına dair her şey yolunda gitmekteyken evlilik yıl dönümlerini kutlayacakları gün, karısı Brooke’un kendisini bahçıvanlarıyla aldattığını öğrenmektedir. Bu şokun etkisi, hayatta istediği her şeye sahip olan normal bir adamın, psikopat bir caniye dönüşmesine neden olmaktadır. Halüsinasyonlar görmeye başlayan Alan, sanrılarının sesini dinlemeye başlamaktadır. İş yerine tekrar döndüğünde bambaşka bir adam olmuştur ve ölümcül işkencelerini hastalarının üzerinde denemeye başlamaktadır. İzleyiciler öfkesi belli bir odak tanımayan dişçi Alan’ın hastalarını da oldukça etkileyen ve hastaların dişçiye gelmeden önceki korku ve kaygılarını daha kötü bir hale getirmesine tanıklık etmektedir.
Son Durak 2 (Final Destination 2), 2003
Amerikan yapımı doğaüstü korku filmi olan Son Durak 2, senaryosunu yapımcıların yazmış olduğu hikayelerden almaktadır. Seri filmler arasında en çok ilgi gören yapımlardan biri olan Son Durak, unutulmaz bazı sahneleri sahneye yansıtmaktadır. Bunlardan biri, modern toplumda sık rastlanan sorunlardan biri olan dentofobinin beyaz perdeye kusursuz bir şekilde aktarılmasıdır. Son Durak filmlerinin mantığı, ölümden nasıl kaçmaya çalışırsanız çalışın, ölümün sizi bulacağı yönündedir. Dolayısıyla dişçi kliniğinde geçen bu özel sahne, daha önce ölümün pençesinden kurtulan karakterlerden birini içermektedir. Karakter, kendini bir dişçi sandalyesine bağlanmış olarak ağzı açık ve kolayca dikkati dağılan bir dişçiyle bulmaktadır. Diğer filmlerde olduğu gibi, burada da karakterin ölümüne neden olabilecek pek çok neden vardır. Dişçinin umursamaz ve korkunç tavırları dişçi koltuğunda oturan karakter için bir hayli gerilim havası oluşturmaktadır.
1 Kadın 1 Erkek, 2008
Durum komedisi türündeki dizi, temel olarak Zeynep ve Ozan arasındaki ilişki ve yaşadıkları hayat üzerine kurgulanmıştır. Ozan ve Zeynep 9 yıldır beraber birliktelik sürdürmektedirler. Zeynep sürekli evlilik hayalleri kuran, romantizm düşkünü bir kadındır. Ozan ise sürekli cinselliği düşleyen ve romantizmden nefret eden bu yüzden de evlenmeyip birlikte yaşamayı sürdürmeyi istemektedir. Ozan aynı zamanda dişçi fobisine sahiptir. Dişçiye gidip tedavi olmaktan öylesine korkmaktadır ki bu noktada çeşitli kaçınma davranışları sergilemektedir. Yanağı balon gibi şişse ve Zeynep onu doktora götürmek için zorlasa da hiçbir şeyinin olmadığını söylemektedir ve devamlı olarak ağrı kesici kullanmaktadır. Diş ağrısı yaşadığı diğer zamanlarda ise bu duruma Zeynep’in yaptığı yemeklerin neden olduğu yönünde savunmalar yapmaktadır. Ağrıyı kabul etmediği ve Zeynep’ten gizlemek istediği için Zeynep’in pilavlarına suç atma eğilimindedir. Ancak Zeynep durumun artık pişirdiği pilavlardan olmadığını anlaması üzerine Ozan’ı tedavi görmesi için ikna etmekte ve diş hekimine götürmektedir.
DenTalk, Dental Fobi, YouDo Tv, 2021
Bu belgeselde, Diş Hekimi Esra Melike Akdoğan, dental fobi, sebepleri ve çözümlerini detaylı olarak aktarmaktadır. Diş korkusu, diş kaygısı ve diş fobisi kavramları genellikle diş literatüründe birbirinin yerine kullanılmaktadır (Klingberg ve Broberg, 2007). Dental fobi; Diş tedavileri ile ilgili her türlü işlemden, uyaranla orantılı olmayan şiddette ortaya çıkan kaygı ve bu abartılı kaygı tepkisinin mantıksız olduğunu bilmesine karşın bireyin kaçınma davranışlarını engelleyemediği ya da belirgin bir sıkıntı ile bu duruma katlandığı bir özgül fobi tipidir (Gündüz, 2019). Diş korkusunun en önemli etiyolojik faktörünün hem acı verici deneyimleri hem de negatif dişçi tutumlarını içeren önceki kötü dişçi deneyimleridir (Heft ve ark., 2007). Çeşitli araştırmalar, diş korkularını azaltmada çeşitli tedavi yöntemlerinin yararlılığını belirtmiştir. Bu nedenle, farklı sistematik duyarsızlaştırma biçimleri gibi davranışsal yönelimli prosedürlerin diş korkusunu etkili bir şekilde azaltabileceği ve düzenli diş ziyaretlerini teşvik edebileceği gösterilmiştir (Berggren ve Linde, 1984).
Kaynakça
Appukuttan, D. P. (2016). Strategies to manage patients with dental anxiety and dental phobia: A literature review. Clinical, Cosmetic and Investigational Dentistry, 8, 35. https://doi.org/10.2147/ccide.s63626
Berggren, U. ve Linde, A. (1984). Dental fear and avoidance: A comparison of two modes of treatment. Journal of Dental Research, 63(10), 1223-1227. https://doi.org/10.1177/00220345840630101201
Gündüz S. (2019). Dental fobisi olan hastalarda diğer anksiyete bozuklukları eş tanısı.
Heft, M. W., Meng, X., Bradley, M. M. ve Lang, P. J. (2007). Gender differences in reported dental fear and fear of dental pain. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 35(6), 421-428. https://doi.org/10.1111/j.1600-0528.2006.00344.x
Klingberg, G. ve Broberg, A. G. (2007). Dental fear/anxiety and dental behaviour management problems in children and adolescents: A review of prevalence and concomitant psychological factors. International Journal of Pediatric Dentistry, 17(6), 391-406. https://doi.org/10.1111/j.1365-263x.2007.00872.x
Shim, Y. S., Kim, A. H., Jeon, E. Y. ve An, S. Y. (2015). Dental fear and anxiety and dental pain in children and adolescents: A systemic review. Journal of Dental Anesthesia and Pain Medicine, 15(2), 53-61. https://dx.doi.org/10.17245/jdapm.2015.15.2.53