Borderline Kişilik Bozukluğuna Dair Kitap Önerileri
Borderline ile Yaşamak, Seda Bir
Seda Bir tarafından anı türünde yazılmış olan bu kitap 2015 yılında yayımlanmıştır. Borderline ile yaşamış, bu hastalığı deneyimlemiş birinin gözünden hastalığı anlamak adına okunabilecek bir kitaptır. Bozukluğun klinik belirtileri arasında duygusal düzensizlik, dürtüsel saldırganlık, tekrarlanan kendine zarar verme ve kronik intihar eğilimleri yer almaktadır (Lieb ve ark., 2004). Kitapta da bu tür deneyimleri yaşamış olduğunu gördüğümüz Seda Bir, aldığı ilaçlardan dolayı hastalığa dair deneyimlerini elinden geldiğince aktarmaya çalışmaktadır. Hastalığıyla inatlaşarak yaşamaya çalıştığından bahseden Seda Bir, tezatlıklardan oluşan ölüm yaşam çizgisinden nasıl geçtiğini okuyucuya aktarmaktadır. Borderline hastası bir bireyi anlamak açısından önemli bir başlangıç kitabı olacaktır.
Siyah Beyaz Sınırda Kişilik Bozukluğu, Ertuğrul Köroğlu
Prof. Dr. Ertuğrul Köroğlu tarafından sınırda kişilik bozukluğu nedir ve nasıl baş edilir gibi sorulara cevap vermek amacıyla yazılmış kitaptır. Borderline kişilik bozukluğu; yüksek intihar oranları, ciddi fonksiyonel bozukluk, diğer ruhsal bozukluklarla yüksek eş tanı oranları, yoğun müdahale kullanımı ve topluma yüksek maliyetlerle ilişkili yaygın bir zihinsel bozukluktur (Leichsenring ve ark., 2011). Kitapta da bu hastalığın doğru tanımlanması üzerinde durulmaktadır. Aynı zamanda hastalığın nedenleri, gidişatı ve sonlanımıyla ilgili bilgiler de verilmekte olup bu bozukluğu sahip hastaların özelliklerinden bahsedilmektedir. Bu hastalar, algılanan kişiler arası zayıflıklara aşırı duyarlılık, inişli ve çıkışlı bir benlik duygusu, yoğun ve değişken duygulara ek olarak dürtüsel davranışlar göstermektedir (Gunderson ve ark., 2018). Hasta yakınlarının, hastalığın müdahale sürecinde kurmaları gereken güçlü bağ ve iletişimin nasıl olması gerektiği ve hastalıkla baş etme yolları hakkında da önerilerde bulunmaktadır.
6 Adımda Borderline, Vamık Volkan
Dr. Vamık D. Volkan, değerli ve seçkin bir klinisyen, öğretmen ve uluslararası üne sahip bir yazardır. Terapide psikanalist yaklaşımını benimsemektedir. Bu kitabında, borderline hastaların tedavi yöntemlerini güçlü, açık ve şiirsel bir dille sunmaktadır. Anlatımında terapi esnasındaki kendi tepkilerini, karşı aktarımlarını, duygu ve düşüncelerini açık ve samimi bir şekilde paylaşmaktadır. Yazara göre verdiği duygusal tepkiler terapiye önemli yararlar sağlanmasına hizmet etmektedir. Dr. Volkan psikoza eğilimli borderline hastalarından dokuzunun özel tedavilerini anlatırken, ağır biçimde geriye dönmüş borderline hastalar ve diğer tiplerdeki hastalarla engin deneyimlerine dayalı klinik çalışmalarını paylaşmaktadır. Kitabın sonunda da kendine ait terapi yöntemini açıklamaktadır. Bu bağlamda kitap, klinisyenler için çok zorlu hastalarla çalışırken gerek duyacakları olmazsa olmaz bir kaynak niteliğindedir.
Borderline Kişiliğin Psikoterapisi, Otto F. Kernberg, John F. Clarkin ve Frank E. Yeomans
Kitap, psikodinamik terapi için bir el kitabı niteliği taşımaktadır. Tedavi sürecinde yapılacaklar önceden belirlenmiş değildir. Borderline hastalarıyla olan tedavi sürecinde ise pek çok beklenmedik ve umulmadık durumlar açığa çıkabilmektedir. Bunlar öyle durumlardır ki hiçbir el kitabı böyle durumlarda terapistin ne yapması gerektiğini net olarak ifade edemez. Bu kitap da diğerlerinden farklı olarak, borderline hastalarına yönelik müdahale tekniklerine dair ilkeleri tanımlamaktadır. Terapistin davranışlarının seans öncesi sırayla belirlendiği el kitaplarının aksine bu kitaptaki müdahale teknikleri terapiste yol gösterme niteliği taşımaktadır. Oldukça teknik bir kitap olan Borderline Kişiliğin Psikoterapisi, terapistler için doğru adımlar atmak adına el altında bulundurulması gereken bir kitaptır.
Borderline Kişilik Bozukluğuna Dair Dizi ve Film Önerileri
Dahmer Dizisi Jeffrey Karakteri İncelemesi, 2022
Dizi bir seri katil olan ve Jeffrey Dahmer’in çocukluğundan tutuklanıp yargılanma sürecine kadar her şeyi aktarmaktadır. Jeffrey borderline kişilik bozukluğu, şizotiptal kişilik bozukluğu ve psikoz tanısı alan biridir. Sınırda davranışlarını aktarmak gerekirse, Jeff’in bağlanmayla ilgili çocukluktan gelen birtakım problemleri bulunmaktadır. Anne ile babası arasında geçen şiddetli kavga ortamında büyüyen bir çocuk olması ve sonralarında annesiyle babasının boşanması onu etkilemektedir. Herkesten daha farklı bir yaşam üslubuna sahip olmasında ve belki de patolojik açıdan onu çıkmaza sokan vurucu nokta annesinin onu aniden terk etmesi ile birlikte ortaya çıkmaktadır. Güvenme ve bağlanma noktasında ciddi sorunlar yaşayan Jeff, siyahi bireylerin bulunduğu gay barlarda bu bireyler ile tek kişilik, yüzeysel ve derinliği olmayan ilişkiler kurma eğilimindedir. Seçtiği kurbanlarının onları bırakacağına dair derin bir endişe ve kaygı halinde olan genç, evine davet ettiği bu kişilerin içeceklerine uyuşturucu madde kattıktan sonra onlarla cinsel ilişkiye girmekte ve onları cani yollara başvurarak öldürmektedir. Dizi boyu Jeff’in normal dışı davranışları ve farklı nesnelere, olaylara anlam vermesi veya bunlardan haz alması gibi durumlara rastlanmaktadır. Katlettiği kurbanlarıyla bile ayrışma problemi yaşayan Jeff, kurbanlarını öldürdükten sonra onlara ait parçaları biriktirmekte ve evinde saklamaktadır. 17. Kurbanı ardına bir yenisini ekleyeceği zaman evden kaçmayı başaran siyahi bir gencin yardım çağrısı üzerine Jeffrey Dahmer yakalanır ve müebbet hapis cezasına çarptırılır.
Aklım Karıştı (Girl, Interrupted), 1999
Aklım Karıştı, başrollerinde Winona Ryder ve Angelina Jolie'nin olduğu, bir gencin 18 ay boyunca akıl hastanesinde kalışını anlatan ABD yapımı 1999 yapımı filmdir. Yönetmen koltuğunda James Mangold’un oturduğu filmde ana karakter Susanna’nın aşırı miktarda ilaç alıp hastaneye kaldırılmasından sonra kendi rızasıyla psikiyatri hastanesinde yatmaya karar vermesi işlenmektedir. Susanna, tedavisinin büyük bir bölümünü inkâr ediyor gibi görünse de sonunda sınırda kişilik bozukluğu tanısını kabul edecektir.
Filmde, 18 yaşındaki Susanna aşırı aspirin kullanımından sonra kendi isteğiyle Claymoore akıl hastanesine girer ve bir yıldan fazla kalır. Kendine zarar verme davranışı, sınırda kişilik bozukluğu olan hastaların karakteristik özelliklerinden bir tanesidir (Oldham, 2006). Borderline hastalarının intihara meyilli ve kendilerine zarar verme eğilimli olduklarını bu sahnelerden görebiliriz. Susanna’nın hastaneye yatırılma sebeplerinden olan günlük ilişkiler yaşama ve kişilik bölünmesi belirtileri de onun borderline tanısı almasında etkili olmuştur. Susanna’nın bu hastanede edindiği arkadaşlıklar ve onlarla olan iç burkucu, hüzünlü ve heyecan verici hikayesi anlatılmıştır.
Mavi Betty (Betty Blue), 1986
Jean-Jacques Beineix'in Philippe Djian'ın aynı isimli romanından sinemaya uyarlanan 1986 yapımı Fransız filminin başrolünü Béatrice Dalle ve Jean-Hugues Anglade paylaşmıştır. Kaygısız bir hayat süren, hayalperest ve hevesli bir yazar olan Zorg, deniz kıyısında yaşamakta ve geçimini sağlamak için sahil evlerini restore etmektedir. Sakin ve kendine yeten bir yaşam sürerken Betty isimli güzel bir kadın Zorg’un hayatına girerek delilik, yoğun tutkular ve ateşli aşkla dolu yeni bir ilişkiye başlamasına sebep olur. Ancak aralarındaki sevgi yavaş yavaş yıkıcı bir arzuya dönüşürken Zorg, güzel kadının bu korkunç dönüşümü karşısında çaresiz kalır. Betty’nin her duyguyu uçlarda yaşaması onu tipik bir borderline hastası yapmaktadır. Yaşamla olan bağı neşe dolu olduğu anlarda dahi her an kopabilecek çelimsiz bir ipten ibaret olan bir kadının çaresizliğine, yalnızlığına ve en çok da mutsuzluğuna işaret eden filmde Betty’nin kendine zarar verdiği sahneler de bulunmaktadır. Betty’nin şiddetli ruh hali değişimleri Zorg’u da değiştirir. Betty’nin akıl sağlığının asla düzelmeyeceğini öğrenen Zorg, çaresizce korkunç bir plan yapar.
Pislik (Filth), 2013
Pislik, Irvine Welsh'in 1998 tarihli “Filth” romanından uyarlanan, Jon S. Baird'in yazıp yönettiği 2013 yapımı kara komedi suç filmidir. Başrollerinde James McAvoy, Jamie Bell ve Jim Broadbent bulunmaktadır. Filmin konusunu uyuşturucu bağımlısı bir polisin yaşadıkları ve ailesini geri kazanma çabaları oluşturmaktadır.
Entrikacı, manipülatif, misantropik (insanlığın doğasına veya eylemlerine karşı nefret besleyen) bir kabadayı olan borderline hastası Dedektif Çavuş Bruce Robertson, boş zamanlarını uyuşturucu, alkol, küfürlü cinsel ilişkiler ve "oyunlar" ile geçirmektedir. Bir Japon değişim öğrencisinin öldürülmesiyle ilgili soruşturmayı denetlemekle görevlendirilen Bruce, davada çalışırken giderek daha canlı halüsinasyonlar görmekte ve gerçeklik üzerindeki kavrayışını yavaş yavaş kaybetmektedir. Bruce’un psikiyatristi Dr. Rossi, küçük kardeşinin ölümüne yol açan bir çocukluk kazası yüzünden muazzam suçluluk duygularını bastırdığını ortaya çıkarır. Bruce daha sonra kendini asarak intihar etmeye hazırlanır, ancak Mary ve oğlu ön kapısını çalarak son anda intiharı önlerler.
Kaynaklar
Gunderson, J. G., Herpertz, S. C., Skodol, A. E., Torgersen, S. ve Zanarini, M. C. (2018). Borderline personality disorder. Nature Reviews Disease Primers, 4(1), 1-20. https://doi.org/10.1038/nrdp.2018.29
Leichsenring, F., Leibing, E., Kruse, J., New, A. S. ve Leweke, F. (2011). Borderline personality disorder. The Lancet, 377(9759), 74-84. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(10)61422-5
Lieb, K., Zanarini, M. C., Schmahl, C., Linehan, M. M. ve Bohus, M. (2004). Borderline personality disorder. The Lancet, 364(9432), 453-461. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(04)16770-6
Oldham, J. M. (2006). Borderline personality disorder and suicidality. American Journal of Psychiatry, 163(1), 20-26. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.163.1.20